İleri kompozit zırh sistemleri, balistik tehditlere karşı yüksek dayanım gösterecek şekilde geliştirilmiş çok katmanlı, farklı özellikteki malzemelerin bir araya getirilmesiyle oluşturulan koruyucu sistemlerdir. Bu sistemler, geleneksel zırh malzemelerine göre daha düşük yoğunluk, yüksek dayanım/yoğunluk oranı ve gelişmiş enerji sönümleme özellikleri ile dikkat çeker. Zırh sistemlerinin temel amacı, mermi ve şarapnel gibi yüksek hızlı mühimmatın kinetik enerjisini emerek penetrasyonu önlemek ve taşıyıcı platformun ya da personelin hayatta kalabilirliğini artırmaktır.

Tarihsel Gelişim ve Malzeme Seçimi

Geleneksel zırh uygulamalarında yaygın olarak kullanılan haddelenmiş homojen çelik (RHA), 1. Dünya Savaşı'ndan itibaren tank zırhlarında kullanılmaya başlanmıştır. Ancak bu tür çeliklerin yüksek ağırlığı, manevra kabiliyeti ve yakıt ekonomisi açısından sınırlayıcı olmuştur. Bu nedenle, daha hafif ve yüksek performanslı malzemelerin geliştirilmesi yönünde çalışmalar artmıştır. Özellikle seramik (Al₂O₃, SiC, B₄C), kevlar, UHMWPE ve borlama gibi yüzey sertleştirme teknikleri, ileri kompozit zırhların bileşenleri arasında yer almaktadır.

Yapı ve Katmanlama Teknikleri

İleri kompozit zırh sistemleri genellikle sert bir ön yüzey katmanı, enerji emici ara katman ve darbe etkilerini dağıtan arka destek katmanından oluşur. Örneğin, yapılan bir çalışmada 5 mm kalınlığında AISI 304 paslanmaz çelik plaka ön ve arka destek olarak kullanılmış, araya 6 mm kalınlığında kevlar kompozit levha yerleştirilmiştir. Bu yapı sayesinde gelen merminin deformasyonu artırılmış, kinetik enerjisi ise kevlar tarafından absorbe edilmiştir.

Çelik levhaların yüzey sertliğini artırmak amacıyla borlama işlemi uygulanmış ve AISI 304 çeliğin yüzey sertliğinde yaklaşık 7 kat artış elde edilmiştir. Bu süreç, merminin penetrasyon gücünü önemli ölçüde azaltmıştır. Tasarlanan zırh konfigürasyonları arasında A+K+A ve B+K+K+B gibi lamine sıralı modellerin, sırasıyla tam penetrasyon sınırlarında ve tam balistik koruma sağladığı tespit edilmiştir.

Balistik Performans ve Testler

Kompozit zırhların balistik performansları genellikle belirli kalibredeki mühimmatla yapılan deneysel testlerle değerlendirilir. Örnek olarak, yapılan bir çalışmada yaklaşık 800 m/s hızla seyreden 7.62 mm kurşun çekirdekli G3 piyade tüfeği mermileri kullanılmış, atışlar 30 metre mesafeden tek atış esasına göre yapılmıştır. Bu testlerde borlu çelik ve çift kevlar plakalı yapının (B+K+K+B) mermiyi tamamen durdurabildiği tespit edilmiştir.

Uygulama Alanları

İleri kompozit zırh sistemleri, başta askeri kara araçları olmak üzere zırhlı personel taşıyıcıları, tanklar, uçak ve helikopterlerde; kişisel koruyucu ekipmanlarda (kurşun geçirmez yelekler), silah gövdelerinde, sıvı zırh sistemlerinde ve insansız hava araçlarında yaygın şekilde kullanılmaktadır. Ayrıca, zırh sistemlerinde kullanılan kompozit malzemeler, askeri taşıtlarda yakıt tüketimini azaltmak ve hareket kabiliyetini artırmak açısından da önemlidir.

Stratejik Yönelim ve Yerli Üretim Politikaları

Türkiye, savunma sanayii stratejileri çerçevesinde zırh sistemlerinde dışa bağımlılığı azaltmayı ve yerli üretimi artırmayı hedeflemektedir. 2024–2028 Savunma Sanayii Sektörel Strateji Belgesi’nde, hafif, dayanıklı ve ileri kompozit malzemelerle donatılmış zırh sistemlerinin geliştirilmesi, yerli teknolojilerle üretimin artırılması ve tedarik zincirinde millîleşme oranının yükseltilmesi temel hedefler arasında yer almaktadır.

İleri kompozit zırh sistemleri, yüksek sertlik, düşük ağırlık ve üstün enerji emme özellikleri sayesinde modern savunma sistemlerinin önemli bir bileşeni olarak değerlendirilmektedir. Bu sistemler, farklı katmanlarda yer alan malzemelerin sinerjik etkisiyle hem balistik tehditlere karşı koruma sağlar hem de taşıyıcı sistemlerin hareket kabiliyetini korur. Borlama, kevlar gibi malzemelerle yapılan lamine yapılar, modern zırh teknolojilerinde kritik öneme sahiptir. Geliştirilen prototipler, güncel testlerle doğrulanmış ve özellikle hafif araç zırhlarında uygulama potansiyelini kanıtlamıştır.