Köken

İrdelemek fiili, Eski Türkçe “irte-” (izlemek, aramak) fiiline gelen Türkiye Türkçesindeki -AlA- sıkılık ekiyle türetilmiştir. Bu fiil, Eski Türkçe “iz” sözcüğünden yine Eski Türkçe -dA- ekiyle türetilmiştir. Anadolu ağızlarında kullanılan bu sözcük, Dil Devrimi döneminde yazı diline geçmiştir. En eski örnekleri Kaşgarî’nin 1073 tarihli Divan-ı Lugati’t-Türk eserinde ve 14. yüzyıla ait Kul Mes’ud tercümelerinde görülür.

Kullanım Alanları

• Günlük Konuşma: Karşılıklı bir konuşma sırasında sorgulayıcı tavrı belirtmek için da bir konunun yüzeyine değil derinine inmek anlamında kullanılır.
• Eleştiri ve Değerlendirme Yazılarında: Sanatsal ya da kültürel bir ürünün (film, kitap, sergi, oyun vb.) çeşitli yönlerini değerlendirmek için tercih edilir.