Kaiser Wilhelm Köşkü, Kocaeli ilinin Körfez ilçesine bağlı Hereke beldesinde, Marmara Denizi kıyısında yer alan ve Alman İmparatoru II. Wilhelm’in 1898 yılındaki Hereke ziyareti için inşa edilen tarihî bir yapıdır. Osmanlı padişahı II. Abdülhamid’in emriyle inşa edilen köşk, dönemin diplomatik ilişkilerine ev sahipliği yapmasının yanı sıra, mimari ve zanaatkârlık yönüyle de dikkat çekmektedir. Adını bu diplomatik ziyaretin onuruna Alman imparatorundan almıştır.
Kaiser Wilhelm Köşkü. (AA)
İnşa Süreci ve Mimari Özellikler
Köşkün inşası, 1898 yılı ziyareti öncesinde Yıldız Sarayı marangozhanelerinde yaklaşık üç haftada tamamlanmıştır. Yapı tamamen ahşap malzeme kullanılarak, çivisiz ve tekne yapım tekniği ile monte edilmiştir. Parçalar hâlinde hazırlanarak deniz yoluyla Hereke’ye taşınmış, bir gün içinde kurulmuştur. Bu yöntem, dönemin taşınabilir ve hızlı inşa teknikleri açısından önemli bir örnektir.
Mimarının kimliği kesin olarak bilinmemekle birlikte, kaynaklarda Raimondo d’Aronco ismi sıklıkla anılmaktadır. Köşk, hem karadan hem denizden kolay ulaşılabilecek şekilde konumlandırılmıştır. Dış cephesi simetrik olarak tasarlanmış; ortada hafif eğimli bir çatı, yanlarda ise simetrik kubbeler yer almıştır. Bu mimari düzenleme yapıya denge ve görsel bütünlük kazandırmaktadır
İç Mekan Düzeni
Kaiser Wilhelm Köşkü, plan olarak giriş holü, büyük bir salon ve birkaç odadan oluşmaktadır. İç geçişler, çift kanatlı kapılar aracılığıyla sağlanmaktadır. Duvar ve tavanlar altın varakla işlenmiş kalem işi süslemelerle bezenmiştir. Bu bezemeler, klasik Osmanlı saray süsleme sanatının özelliklerini taşır. İç döşemede Hereke Halı ve Dokuma Fabrikası’nda üretilmiş halılar, ipekli döşemelik kumaşlar ve perdeler kullanılmıştır. Salon zemininde özellikle kırmızı ve yeşil renkler hâkimdir. Mobilyaların büyük bölümü saray kökenli orijinal parçalardan oluşmaktadır. Bu parçalar arasında çini işlemeli soba, piyano, gül ağacından yapılmış sehpalar ve 20. yüzyıl başına tarihlenen koltuk takımları yer alır.
İç Mekan. (AA)
Tarihî Ziyaret ve Diplomatik Arka Plan
Alman İmparatoru II. Wilhelm ve İmparatoriçe Augusta Victoria, 1898 yılında Osmanlı İmparatorluğu'nu ziyaret etmiş ve Haydarpaşa’dan kalkan özel trenle Hereke’ye ulaşarak köşkte ağırlanmıştır. Ziyaret sırasında Hereke Fabrikası’nda üretilen halılar, ipekli kumaşlar ve elbiselikler Alman heyetine armağan edilmiştir. Buna karşılık II. Wilhelm, II. Abdülhamid’e ipek zararlısı örnekleri içeren nadide bir böcek koleksiyonu hediye etmiştir.
İmparatoriçe, fabrikanın halı tezgâhlarında çalışan üç kız çocuğuna (Münevver, Binnaz ve Emine) altın iğne armağan etmiştir II. Wilhelm’in tren istasyonundan köşke kadar serilen halılar üzerinde yürüdüğü, törenin görkemli protokol çerçevesinde gerçekleştiği belgelenmiştir. Ziyaret yaklaşık altı saat sürmüş, imparator ve heyeti deniz yoluyla İstanbul’a dönmüştür. Ziyarette Müşir Şakir Paşa, Hariciye Nazırı Tevfik Paşa, Berlin Sefiri, yaverler ve teşrifat görevlileri de hazır bulunmuştur.
Hereke Sanayisi
Kaiser Wilhelm Köşkü’nün inşa edildiği dönemde Hereke, Osmanlı’nın sanayi modernleşmesi kapsamında önem taşıyan bir üretim merkeziydi. 1843’te kurulan ve 1845’te saraylara döşemelik kumaş üretimine başlayan Hereke Fabrika-i Hümâyunu, 1870’li yıllardan itibaren halı üretimine geçmiş ve uluslararası ödüller kazanmıştır. Bu bağlamda köşk, yalnızca bir dinlenme yapısı değil; Osmanlı-Alman diplomatik ilişkilerinin sembolü, Hereke sanayisinin vitrini ve dönemin devlet mimarisiyle sanatının birleşim noktasıdır.
Kaiser Wilhelm Köşkü. (Körfez Belediyesi)
Koruma ve Güncel Durum
Kaiser Wilhelm Köşkü, günümüzde Kocaeli ili sınırları içindeki taşınmaz kültür varlıkları arasında yer almakta ve Milli Saraylar Başkanlığı sorumluluğunda koruma altındadır. Yapının büyük bölümü özgün hâlini korumaktadır. İç mekân süslemeleri, eşyaları ve döşeme unsurlarının çoğu orijinaldir. Köşkle ilgili önemli belgeler arasında, T. Baldasar tarafından yapılmış ve Milli Saraylar Tablo Koleksiyonu’nda yer alan, envanter numarası 52/1949 olan bir suluboya resim bulunmaktadır.
