Karaman mayalısı, Türkiye’nin İç Anadolu Bölgesi’nde yer alan Karaman iline özgü, geleneksel yöntemlerle üretilen bir ekmek çeşididir. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında mahreç işaretiyle koruma altına alınmış olan bu ürün, 08 Ocak 2024 tarihinde tescillenmiş ve yalnızca Karaman ili sınırları içinde üretilmesi şartıyla coğrafi işaret hakkı kazanmıştır.
Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri
Karaman mayalısı; ekmeklik buğday unu, ekmek mayası, tuz ve su kullanılarak hazırlanan, daire biçiminde açılıp yüksek sıcaklıkta sac üzerinde kısa sürede pişirilen bir ekmektir. Hamur, 20–25 cm çapında ve 2–2,5 mm kalınlığında açılır; 300–500°C sıcaklıktaki sac üzerinde 1–3 dakika pişirilir. Pişirme sırasında ekmeğin orta kısmı kubbe şeklinde kabarır, ardından yassılaşır. Hamurun pişmemiş ağırlığı 100–200 gram, pişmiş hali ise 105–120 gram arasında değişir.
Bu ürün, Karaman mutfak kültüründe köklü bir yere sahiptir. Özellikle sabah kahvaltılarında tercih edilmekle birlikte günün her öğününde tüketilir. Bu yaygın kullanım ve tarihsel bağlam, ürünün coğrafi sınırla olan ün ilişkisini pekiştirir.
Hazırlanışı
Karaman mayalısının geleneksel üretim süreci aşağıdaki aşamalardan oluşur:
- 50 kg ekmeklik buğday unu, 300–500 g ekmek mayası, 1 kg tuz ve 30 litre su, ekmek kazanında yaklaşık 10 dakika boyunca yoğrularak orta yumuşaklıkta homojen bir hamur elde edilir.
- Hamur, 30–90 dakika mayalanmaya bırakılır. Bu süre mevsimsel olarak değişkenlik gösterir.
- Mayalanan hamur, 580–620 eşit bezeye ayrılır. Bezeler 10 dakika dinlendirilir, ardından elle düzleştirilip oklava ile daire biçiminde açılır.
- Açılan hamurlar, doğal gazla çalışan sac üzerinde yüksek sıcaklıkta pişirilir. Pişirme sonrası ekmekler soğutularak satışa sunulur.
Karaman mayalısı, serin, kokusuz ve rutubetsiz ortamlarda 5 gün; dondurucuda ise 6 ay boyunca muhafaza edilebilir. Sıcak ya da soğuk şekilde tüketilebilir.
Coğrafi Sınır ve Üretim Koşulları
Karaman mayalısının tüm üretim aşamaları yalnızca Karaman ili sınırları içinde gerçekleştirilmelidir. Bu coğrafi bağ, ürünün tarihsel kökeni ve kültürel yaygınlığıyla doğrudan ilişkilidir.
Denetim
Ürünün tescil sonrası korunması ve standartlara uygun üretimin sağlanması amacıyla yılda en az bir kez olmak üzere düzenli denetimler yapılır. Denetim mercii; Karaman İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, Karaman Belediyesi ve Karaman Fırıncılar Lokantacılar Pastacılar ve Gıda Maddesi Üreten İşyerleri Esnaf Odasından ikişer uzman temsilciden oluşur.
Denetimlerde şu kriterler esas alınır:
- Kullanılan bileşenlerin uygunluğu
- Üretim metoduna sadakat
- “Karaman mayalısı” ibaresi ve mahreç işareti ambleminin doğru kullanımı
Denetim sürecinde kamu ve özel kuruluşlardan uzman desteği alınabilir. Tescil ettiren kurum, hukuki süreçlerin yürütülmesinden sorumludur.
