Kırkağaç topalak yemeği, Türkiye’nin Manisa iline bağlı Kırkağaç ilçesinde geleneksel olarak hazırlanan, kıymalı köftelerin kemik suyu ve salçalı sosla pişirilmesiyle elde edilen özgün bir yemektir. 25 Ekim 2023 tarihinde mahreç işaretiyle tescillenmiş olan bu yemek, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında korunmaktadır.

Coğrafi Sınır ve Üretim Koşulları

Kırkağaç topalak yemeğinin tüm üretim aşamaları Manisa ili Kırkağaç ilçesinde gerçekleştirilir. Kullanılan etler tercihen bu bölgede yetiştirilen danalardan elde edilir. Üretim süreci, bileşenlerin seçimi ve pişirme teknikleri açısından yerel bilgi ve beceriye dayanır. Yemeğin hazırlanması ve pişirilmesi ustalık gerektirdiğinden, ürün ile Kırkağaç ilçesi arasında güçlü bir ün bağı bulunmaktadır.

Ürün Özellikleri

Kırkağaç topalak yemeği, dana kıymasıyla hazırlanan köftelerin, dana kemiğinden elde edilen kemik suyuyla ve özel sosla pişirilmesiyle hazırlanır. İçeriğindeki kıyma ve kemik suyu sayesinde kıvamlı ve yağlı bir yapıya sahiptir. Halk arasında “topalak” olarak bilinen bu köfteler, genellikle yuvarlak veya oval biçimde şekillendirilir. Yemek, Manisa mutfağında hem günlük öğünlerde hem de düğün, bayram ve festivaller gibi özel günlerde ikram edilen geleneksel bir lezzettir.

Hazırlanma süreci ustalık gerektirir; özellikle köfte hamurunun yoğurulması ve sosun kıvamının tutturulması aşamaları deneyim ister.

Yapılışı

Yemek, iki temel aşamada hazırlanır: köftelerin yapımı ve sosun hazırlanması.

Köfte bileşenleri (20 kişilik)

• Dana kıyma, kuru soğan, bayat ekmek içi, buğday unu, yumurta, maydanoz
• Tuz, karbonat, karabiber, isteğe bağlı kırmızı biber

Köfte hamuru yoğurulduktan sonra dinlendirilir ve 10–20 gramlık parçalara ayrılarak şekillendirilir. Zeytinyağında kızartılan köfteler, yağının süzülmesi için bekletilir.

Sos bileşenleri

• Dana kemiği (tercihen kaval kemiği), su, zeytinyağı, domates salçası
• Tuz, limon suyu ve/veya sumak ekşisi, isteğe bağlı baharatlar

Dana kemikleri kaynatılarak kemik suyu elde edilir. Salça zeytinyağında kavrularak kemik suyuna eklenir. Sosun bir bölümü servis için ayrılır. Hazırlanan köfteler sıcak sosla karıştırılarak kısa süre pişirilir ve servis tabağına alınır. Üzerine kemik sulu sos ve ince kıyılmış maydanoz eklenebilir. Yemek sıcak servis edilir.

Denetim

Yemeğin üretimi ve sunumu, Kırkağaç Kaymakamlığı koordinasyonunda oluşturulan en az üç kişilik bir denetim mercii tarafından yılda en az bir kez denetlenir. Denetimlerde bileşenlerin uygunluğu, üretim ve servis aşamalarının doğruluğu ile mahreç işareti kullanım biçimi kontrol edilir. Denetim sonuçları Türk Patent ve Marka Kurumu'na raporlanır.