Kızılçullu Su Kemerleri, günümüzde İzmir’in Buca ilçesine bağlı Şirinyer semtinde, Melez (Meles) Çayı üzerinde yer alan, Roma döneminden kalma bir su yapısıdır. Antik dönemde "Paradiso" (Cennet) olarak adlandırılan bu vadi, Osmanlı döneminde "Kızılçullu", günümüzde ise "Şirinyer" adıyla bilinmektedir. Yapılar, Kadifekale (Pagos Dağı) eteklerinden kente su taşıma amacıyla inşa edilmiştir ve bölgenin su temini açısından tarihsel öneme sahiptir.

^{Kızılçullu Su Kemerleri (İbb Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı)}

Tarihî Arka Plan ve İnşa Süreci

Kızılçullu Su Kemerleri’nin inşasına dair eldeki bilgiler, Roma dönemine ait iki yazıtla desteklenmektedir:

• İlk yazıt, MS 79–80 yıllarına tarihlenmektedir. Bu yazıtta, kemerlerin Roma İmparatoru Traianus’un babası olan ve o dönemde Asia Eyaleti’nin prokonsülü olarak görev yapan Mulpius Traianus tarafından inşa ettirildiği belirtilmektedir. Yapımın amacı, Melez Çayı’nı geçerek Değirmentepe’deki Zeus Akraios (Doruktaki Zeus) tapınağına su taşımaktır.

• İkinci yazıt, MS 1010–111 yıllarına tarihlenmektedir. Bu yazıtta, Roma İmparatorluğu’nda yine Asia Eyaleti’nin valisi olan Baebius Tullus tarafından su kemerlerinin onarıldığı ifade edilmektedir. Bu onarım, yapıların erken Roma döneminden itibaren kullanıldığını ve sonraki dönemlerde de işlevselliğini sürdürdüğünü göstermektedir.

Yapı, Bizans ve Osmanlı dönemlerinde de çeşitli onarımlardan geçerek kullanılmaya devam etmiştir. Bu süreklilik, su kemerlerinin yalnızca Roma değil, sonraki uygarlıklar için de önemli olduğunu ortaya koymaktadır.

Mimari Özellikler

Kemerler, doğu-batı yönünde yaklaşık 100 metre uzunluğundadır. İki sıra kemer düzeniyle inşa edilmiştir ve suyun eğimli bir şekilde akmasını sağlayacak şekilde tasarlanmıştır. Kemer ayakları kayalara oturtulmuş, bazı bölümler ise iki kez taşkınlarla sürüklenen alüvyon zemin üzerinde inşa edilmiştir. Ana yapı malzemeleri taş, tuğla ve Roma harcıdır. Bazı kaynaklarda yapının dayanıklılığını artırmak amacıyla yüksek yapışkanlık özelliği taşıyan yumurta akı gibi organik katkılar da kullanıldığı ifade edilmektedir.

Yapının üst kısmında, ters sifon sistemi ile çalışan su boruları yer almakta, su buradan ikinci hatta (kemere) aktarılmaktadır. Bu teknik, Roma ve Osmanlı dönemlerinde yaygın olan su mühendisliği çözümlerinden biridir.

Kültürel ve Toplumsal Bağlam

Kemerlerin çevresi tarih boyunca önemli bir geçiş ve konaklama noktası olmuştur. Günümüzde NATO binasının bulunduğu alanın geçmişte kervanların konakladığı ve çadır kurduğu bir alan olduğu bilinmektedir. Su kemerlerine yakın bir noktada yer aldığı düşünülen "Kervan Köprüsü"ne dair fiziksel kalıntılar günümüze ulaşmasa da bölgedeki tarihî altyapının bu yönüyle de önemli olduğu anlaşılmaktadır.

^{Kızılçullu Su Kemerleri (Buca Belediyesi)}

Günümüz Durumu

Kızılçullu Su Kemerleri günümüzde Meles Çayı üzerinde hâlen ayakta olan nadir Roma dönemi su yapılarından biridir. Yapı, çağlar boyunca çeşitli onarımlardan geçmesine rağmen özgünlüğünü büyük ölçüde korumuştur. Ancak modern kentleşme süreci içinde çevresindeki doğal ve tarihî doku büyük ölçüde değişmiş, yapı kentsel bir alanda izole bir şekilde varlığını sürdürmektedir.