Kızılhisar Bardağı, Denizli ili Serinhisar ilçesinde kırmızı çamurdan biçimlenen geleneksel bir el sanatı ürünüdür. 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 2025 yılında mahreç işareti olarak tescillenmiş bu bardak, yöresel toprak kullanımı, şekillendirme teknikleri ve pişirme süreçleriyle bölgesel kültürün somut bir temsili ve teknik ustalığın bir ürünü olarak öne çıkar.
Kızılhisar Bardağı (Kültür Portalı)
Coğrafi Köken ve Malzeme Yapısı
Kızılhisar Bardağının üretiminde Karabastı bölgesinden çıkarılan kırmızı yağlı toprak ile Kumlu mevkisinden elde edilen kırmızı killi toprak kullanılmaktadır. Toprağın içeriğindeki demir oksit (Fe₂O₃), pişirme işlemiyle birlikte çömleğe kırmızı rengini ve dayanıklılığını kazandırır. Yağlı toprağın tek başına kullanımı çatlama riskini artırırken, killi toprakla karışımı suyu soğuk tutma ve içilebilirliğini artırma özelliklerini kazandırır.
Üretim Süreci
Toprak, çamur havuzlarında su ile karıştırılarak dinlendirilir. Ustalar tarafından yoğrularak elde edilen çamur, çömlekçi çarkı yardımıyla biçimlendirilir. Üretimde tarak, yuluk (kösele), silindir ve süsleme aletleri kullanılır. Elle şekillendirilen bardaklar birkaç gün dinlendirildikten sonra geleneksel bardak damı fırınlarında yaklaşık 18 saat boyunca pişirilir.
Pişirme Tekniği: Bardak Damı Fırını
Fırınlar kubbemsi yapıya sahiptir ve iki bölümden oluşur: ateşin yakıldığı alt kısım ve bardakların dizildiği üst açık kubbe bölümü. Isı, alttan üste kontrollü biçimde yayılır. Bardakların üstüne eski kırık çömlek parçaları yerleştirilerek pişirme dengelenir. Fırın sıcaklığı 800–1000 ℃ arasında olup, ürünlerin biçim ve renk kalitesi için hassas bir denge gözetilir.
Kızılhisar Bardağı (Türk Patent)
Tipoloji ve Teknik Özellikler
Kızılhisar Bardağı dört ana formda üretilir: emzikli, kulplu, kulpsuz ve taslı. Boyutsal özellikleri özenle belirlenmiştir: taban çapı 11–13 cm, ağız çapı 5–7 cm, orta çap 16–18 cm, yükseklik 28–32 cm. Kulplar ve emzik gibi eklentiler de detaylı ölçülere sahiptir. Ürünün dayanıklılığı; kuruma süresi, toprak yapısı ve pişirme süresiyle doğrudan ilişkilidir.
İklim ve Mevsimsellik Etkisi
Serinhisar ilçesinin 925–1000 metre rakımı ve geçiş iklimi özellikleri üretim sürecini doğrudan etkiler. Temmuz ve ağustos aylarında sıcaklık nedeniyle oluşan hızlı kuruma ürün kalitesini düşürürken, nisan, mayıs, eylül ve ekim aylarında ideal kuruma süresi sayesinde dayanıklı bardaklar elde edilir. Kuruma sürecinde rüzgâr ve aşırı güneşten kaçınılmalıdır.
Denetim ve Koruma
Kızılhisar Bardağı’nın tescil hakkı Serinhisar Belediyesi’ne aittir. Denetimler, belediye, esnaf odası ve uzman kişilerden oluşan bir kurul tarafından düzenli olarak yapılır. Tüm üretim süreçleri coğrafi sınır içinde gerçekleşmek zorundadır. Ürün üzerinde “Kızılhisar Bardağı” ibaresi ve mahreç işareti amblemi yer almalıdır.
