Korozyon, malzemelerin çevresel etkilerle bozularak kimyasal ya da elektrokimyasal tepkimelerle fiziksel ve mekanik özelliklerini yitirmesidir. Genellikle metallerle ilişkilendirilse de polimerler ve seramikler de dahil olmak üzere pek çok malzeme bu süreçten etkilenir. Korozyonun temel itici gücü, sistemin serbest enerjisini azaltma eğilimidir. Rafine metaller, doğal oksit hallerine kıyasla daha yüksek serbest enerjiye sahip oldukları için termodinamik olarak yeniden oksitlenme yönünde bir eğilim gösterirler.

^{Korozyonun Görsel Etkisinin Temsili Gösterimi. (Yapay zeka ile oluşturulmuştur.)}

Elektrokimyasal Temel ve Tepkime Mekanizmaları

Korozyon genellikle elektrokimyasal bir süreçtir. Bu süreçte bir anot ve bir katot bölgesi oluşur. Anodik bölgede metal iyonlarına ayrışırken elektronlar serbest kalır; bu elektronlar katodik bölgede bir indirgenme tepkimesine katılır. Bu durum, temelde kısa devre yapmış bir pil sistemine benzetilebilir. Korozyon hücrelerinde oluşan bu lokal potansiyel farkları, özellikle çukurcuk (pitting) ve yarık (crevice) tipi lokalize korozyon türlerinin oluşumuna zemin hazırlar.

^{Korozyon Mekanizmasındaki Basit Düzeydeki Reaksiyonların Şematik Gösterimi (Yapay zeka ile oluşturulmuştur.)}

Pasivasyon ve Film Oluşumu

Bazı metaller (örneğin alüminyum, titanyum ve paslanmaz çelikler), yüzeylerinde kendiliğinden oluşan ince oksit filmleri sayesinde pasivasyon durumuna geçerler. Bu oksit tabakası metalin çözünmesini yavaşlatarak korozyon hızını düşürür. Ancak bu tabaka mekanik ya da kimyasal olarak bozulduğunda lokalize korozyon tipleri gelişebilir.

Korozyon Mekanizmaları

• Çukurcuk (pitting) korozyonu: Pasif filmin lokal olarak bozulmasıyla başlar. Oksijen difüzyonu sınırlı alanlarda asidik ortam oluşur ve çukur derinleşerek ilerler.
• Yarık (crevice) korozyonu: Sınırlı sıvı hacmine sahip dar alanlarda, özellikle oksijen difüzyonunun engellendiği bölgelerde görülür.
• Galvanik korozyon: Farklı elektrot potansiyeline sahip metaller temas ettiğinde, düşük potansiyelli metal anotlaşarak çözünür.
• Gerilim korozyonu: Malzeme üzerinde çekme gerilmesi ve korozyon ortamı bir aradaysa, çatlama ve kırılma meydana gelebilir.
• Hidrojene bağlı hasar: Hidrojen atomlarının metal yapıya difüze olması, gevrekleşmeye ve çatlamaya yol açabilir.

Kinetik ve Polarizasyon

Korozyonun termodinamik olarak mümkün olması, her zaman gerçekleşeceği anlamına gelmez. Gerçekleşme hızı; aktivasyon enerjisi, çözünmüş gazların konsantrasyonu, iyon derişimi ve iletkenlik gibi faktörlere bağlıdır. Polarizasyon etkileri (aktivasyon, konsantrasyon ve ohmik direnç) elektrot tepkimelerinin kinetiğini belirler. Bu etkiler Evans diyagramları ile görselleştirilir.

Ölçüm Teknikleri

Korozyon hızı, genellikle ağırlık kaybı yöntemi, elektrokimyasal polarizasyon testleri, empedans spektroskopisi ve potansiyodinamik eğriler aracılığıyla ölçülür. Özellikle Tafel analizleri, anodik ve katodik tepkime eğilimlerini ayrı ayrı değerlendirme imkânı sunar.

Korozyon mekanizması, malzeme bilimi, elektrokimya ve çevre koşullarının etkileşiminde şekillenen çok boyutlu bir süreçtir. Bu süreçte pasivasyon, lokal film kırılması, elektroaktif iyonların varlığı ve yüzey morfolojisi gibi pek çok parametre belirleyici rol oynar. Korozyonun önlenmesi ise yalnızca malzeme seçimiyle değil, aynı zamanda çevresel kontrol, yüzey işlemleri ve elektro-kimyasal koruma sistemlerinin bütüncül kullanımıyla mümkündür.