Kuşluca Cami, Trabzon ilinin Sürmene ilçesine bağlı Kuşluca Mahallesi’nde yer alan, ahşap yığma (çantı) tekniğiyle inşa edilmiş iki katlı bir ibadet yapısıdır. Karadeniz Bölgesi’nin geleneksel ahşap mimarlık geleneğini temsil eden bu yapı, plan düzeni, malzeme seçimi ve süsleme anlayışıyla bölgesel inşa kültürünün özgün örneklerinden biridir. Caminin harim bölümü dikdörtgen planlıdır ve kuzey cephesinde yer alan girişle son cemaat mahalline bağlanır. Üst katta kadınlar mahfili bulunur.

Yapının genel mekânsal kurgusu, sade dış görünümüne rağmen iç mekânda ahşap işçiliğin belirgin olduğu bir düzen ortaya koyar. Giriş kapısı, mihrap ve minberdeki ahşap oyma süslemeler, bölgedeki diğer kırsal camilerle benzer biçim özellikleri taşır. Camide kullanılan ahşap malzeme, çevredeki orman kaynaklarından elde edilen yerel ağaç türlerinden sağlanmıştır.

^{Kuşluca Cami (Anadolu Ajansı)}

Tarihçe ve Restorasyon Süreci

Kuşluca Cami’nin yapım tarihi 20. yüzyılın başlarına tarihlenmektedir. 1997 yılında kültür varlığı olarak tescil edilen cami, zamanla çevresel etkiler ve malzeme yıpranmaları sonucu onarım ihtiyacı doğurmuştur. 2008 yılında mimar Kemal Bektaş tarafından yürütülen restorasyon projesiyle yapı kapsamlı bir müdahale sürecine girmiştir. Restorasyon sırasında bozulmuş taşıyıcı elemanlar özgün biçimlerine uygun olarak yenilenmiş, bazı kolonlar yüzey temizliği ve raspalama yöntemiyle korunmuştur. Dış cephe panellerinin bir kısmı, çürüyen bölümlerle sınırlı olacak şekilde yenilenmiştir.

Yapının özgün plan şeması ve malzeme karakteri korunmuş, son cemaat yeri, kadınlar mahfili ve minare özgün düzenine uygun olarak restore edilmiştir. 2011 yılında tamamlanan çalışmaların ardından cami yeniden ibadete açılmıştır.

^{Kuşluca Cami (Anadolu Ajansı)}

Mimari ve Yapısal Özellikler

Kuşluca Cami, yaklaşık 8,5 metreye 11 metre ölçülerinde dikdörtgen bir taban üzerine kuruludur. Yapının yüksekliği 4 metreye yaklaşır. Ana duvarlar, 5 santimetre kalınlığında ahşap yığma panellerden oluşturulmuştur. Yapıda çantı adı verilen, ahşap kütüklerin üst üste bindirilerek çivisiz biçimde birleştirildiği geleneksel sistem uygulanmıştır. Bu teknik, hem yapının esnekliğini hem de taşınabilirliğini sağlamaktadır.

Caminin batı cephesinde 14 metre yüksekliğinde silindirik gövdeli bir ahşap minare yer alır. Harim, üstteki mahfil katı ile birlikte iki katlı bir mekân düzenine sahiptir. Kadınlar mahfiline harim girişinden ulaşılan bir merdiven aracılığıyla çıkılır. Çatı sistemi kırma çatı biçimindedir ve bölgenin yoğun yağış iklimine uygun olarak düzenlenmiştir.

^{Kuşluca Cami (Anadolu Ajansı)}

Yapının çevresinde, kırsal yerleşim geleneğine uygun biçimde küçük bir mezarlık alanı yer alır. Bu yerleşim biçimi, Karadeniz Bölgesi’ndeki pek çok ahşap camide olduğu gibi, dini yapının doğayla ve yerleşim dokusuyla bütünleşmesini sağlar.

^{Kuşluca Cami (Anadolu Ajansı)}

Yapısal Analiz ve Dinamik Özellikler

Kuşluca Cami, ahşap yığma taşıyıcı sistemin karakteristik özelliklerini taşır. Bu sistem, yatay ve düşey yükler altında esneklik sağlayarak sarsıntı ve rüzgâr gibi dinamik etkilere karşı dayanım gösterir. Ahşap elemanlar, kare veya dikdörtgen kesitli kirişler, kolonlar ve panellerden oluşur.

Yapı üzerinde gerçekleştirilen akademik incelemelerde, restorasyon öncesi ve sonrası dönemlere ilişkin taşıyıcı performans değerlendirmeleri yapılmıştır. Ahşap malzemenin nem ve sıcaklık değişimlerine duyarlılığı dikkate alınarak düzenli izleme önerilmiştir. Bu çalışmalar, yapının hem yapısal bütünlüğünün hem de malzeme dayanımının sürdürülebilmesi için önemli veriler sunmuştur.

Kültürel ve Mimari Bağlam

Kuşluca Cami, Karadeniz Bölgesi’nde 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başında yaygın olarak görülen ahşap yığma cami geleneğinin geç dönem temsilcilerindendir. Bu gelenek, Orta Asya kökenli ahşap yapı kültürünün Anadolu’da sürdürülmüş biçimi olarak değerlendirilmektedir. Bölgedeki orman varlığının zenginliği, ahşabın ana yapı malzemesi olarak seçilmesini sağlamıştır.

Sürmene ve çevresindeki kırsal camilerde olduğu gibi, Kuşluca Cami de sade dış cephesine karşın iç mekânda yoğun bir ahşap işçiliğiyle dikkat çeker. Bu durum, bölgedeki el sanatlarının dini mimariyle birleştiği bir örnek oluşturur. Ayrıca caminin köyün ortak kullanım alanı içinde yer alması, topluluk temelli ibadet anlayışının mimariye yansımasıdır.

^{Kuşluca Cami (Anadolu Ajansı)}

Koruma ve Risk Durumu

Kuşluca Cami, bulunduğu bölgenin iklim koşulları nedeniyle doğal ve çevresel risklere açıktır. Ahşap malzemenin nem, mantar ve böcek etkilerine karşı hassas olması, düzenli bakımın önemini artırmaktadır. Ayrıca Karadeniz Bölgesi’nin yüksek yağış oranı ve nemli iklimi, yapının yüzeyinde deformasyon ve malzeme kaybına yol açabilmektedir.

Restorasyon sonrasında yapının özgün malzeme özellikleri korunmuş, ancak uzun dönemli koruma için düzenli denetim ve bakım çalışmaları önerilmiştir. Yangın, sel ve iklim değişikliği gibi doğal afet riskleri açısından sürekli izleme ve erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesi, ahşap mimarlık mirasının korunmasında temel gereklilikler arasında yer almaktadır.

Kuşluca Cami, Karadeniz Bölgesi’nin ahşap yığma cami geleneğinin yapısal, kültürel ve mekânsal bütünlüğünü koruyarak günümüze ulaşmış önemli örneklerinden biridir. İnşa tekniği, mekânsal organizasyonu, süsleme programı ve restorasyon süreciyle, bölgesel inşa kültürünün sürekliliğini temsil etmektedir. Geleneksel ahşap mimarlığın doğayla uyumlu yaklaşımını ve yerel malzeme bilgisini bünyesinde barındıran bu yapı, Türkiye’nin somut kültürel mirası içerisinde özgün bir yere sahiptir.