Maden, Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan Elazığ iline bağlı bir ilçedir. İl merkezine yaklaşık 80 kilometre uzaklıktadır. Güneyde Diyarbakır’ın Ergani ilçesi, batıda Elazığ’ın Alacakaya ilçesi, kuzeyde Sivrice ilçesi ve doğuda Palu ilçesi ile çevrilidir. İlçenin yüzölçümü yaklaşık 819 km²’dir. Coğrafi konumu itibarıyla dağlık ve engebeli bir yapıya sahiptir. Maden’in 2023 yılı itibarıyla ilçe merkezi nüfusu 3.761, genel nüfusu ise 9.693’tür. İlçeye bağlı 1 belde (Gezin) ve 38 köy bulunmaktadır.

^{Maden gün batımı}^{(Elazığ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü)}

Tarihçe

Maden ilçesi, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Bölgedeki ilk yerleşim izleri M.Ö. 2000'li yıllara kadar uzanmaktadır. Hititler, Urartular, Asurlar, Persler, Roma ve Bizans gibi medeniyetlerin etkisinde kalan Maden, 1085 yılında Türklerin hâkimiyetine geçmiştir. Malazgirt Meydan Muharebesi’nden sonra Anadolu’ya yayılan Türk boylarının yerleşim alanı haline gelen ilçe, önce Artuklular, sonra Akkoyunlular ve nihayetinde Osmanlı Devleti'nin yönetimi altına girmiştir.

Osmanlı döneminde Ergani Sancağı’na bağlı bir nahiye olarak yer alan Maden, 1870 yılında ilçe statüsüne kavuşmuştur. 1936 yılına kadar Diyarbakır iline bağlı kalan ilçe, bu tarihten sonra Elazığ iline bağlanmıştır. İlçeye adını veren “maden” ifadesi, bölgede tarih boyunca işletilen zengin bakır ve diğer maden ocaklarından kaynaklanmaktadır.

Coğrafi Yapı

Maden ilçesi dağlık ve engebeli bir topoğrafyaya sahiptir. İlçenin önemli yükseltileri arasında Şahmiran Dağı ve Çakmaktepe yer alır. Fırat Nehri'nin kollarından olan Maden Çayı ilçeden geçmektedir. Karasal iklimin etkili olduğu bölgede yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise soğuk ve karlıdır. Doğal bitki örtüsü genellikle bozkır ve yer yer ormanlık alanlardan oluşur. İlçenin önemli doğal güzelliklerinden biri de Gezin beldesi sınırları içindeki Hazar Gölü kıyısıdır.

İdari Yapı ve Yerleşim

Maden ilçesi, merkez dışında Gezin beldesi ve 38 köy ile birlikte toplam 39 yerleşim biriminden oluşmaktadır. Gezin, 2013 yılına kadar ilçe statüsünde iken bu tarihten sonra belde olarak Maden’e bağlanmıştır. İlçe merkezinde ve köylerde dağınık yerleşim biçimi hâkimdir. Ulaşım, ilçeyi Elazığ’a bağlayan kara yolu üzerinden sağlanmaktadır.

Nüfus ve Ekonomi

2023 yılı itibarıyla Maden ilçe merkezi nüfusu 3.761, toplam ilçe nüfusu ise 9.693’tür. Nüfusun önemli bir kısmı kırsal yerleşimlerde yaşamaktadır. Özellikle 1980 sonrası göç hareketleri nedeniyle nüfusta azalma görülmüştür. Nüfusun azalmasında ekonomik sebeplerin yanı sıra ilçenin coğrafi yapısı ve sınırlı istihdam olanakları da etkili olmuştur.

Maden ilçesi, adını aldığı maden kaynakları bakımından tarihsel olarak önemli bir yerleşimdir. Özellikle bakır cevheri başta olmak üzere çeşitli metalik madenlerin işletildiği bilinmektedir. Ancak günümüzde madencilik faaliyetleri sınırlı düzeydedir. İlçe ekonomisi büyük ölçüde hayvancılık ve küçük çaplı tarım faaliyetlerine dayalıdır. Tarımsal üretimde arpa, buğday ve yem bitkileri ön plandadır. Hayvancılık ise büyükbaş ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliği şeklinde yapılmaktadır. Son yıllarda turizm potansiyeli taşıyan Gezin beldesi ve Hazar Gölü çevresi, yaz aylarında ekonomik hareketliliğe katkı sağlamaktadır.

Eğitim ve Sağlık

İlçede Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı çeşitli düzeylerde eğitim kurumları bulunmaktadır. Anaokulu, ilkokul, ortaokul ve lise düzeyinde devlet okulları faaliyet göstermektedir. Kırsal mahallelerdeki öğrenciler için taşımalı eğitim uygulaması yürütülmektedir. İlçede mesleki ve teknik eğitime yönelik okullar da mevcuttur. Eğitim hizmetleri, Maden İlçe Millî Eğitim Müdürlüğü tarafından koordine edilmektedir.

Maden ilçesinde sağlık hizmetleri devlet hastanesi, aile sağlığı merkezleri ve sağlık ocakları aracılığıyla verilmektedir. İlçede 1 adet devlet hastanesi ve çeşitli sağlık birimleri bulunmaktadır. Ayrıca Gezin beldesi ve bazı köylerde sağlık evleri yer almaktadır. Uzman hekim ve ekipman eksikliği nedeniyle bazı ileri düzey sağlık hizmetleri için Elazığ il merkezine yönlendirme yapılmaktadır.

Ulaşım

Maden ilçesi, Elazığ’ı Diyarbakır’a bağlayan kara yolu üzerindedir. İlçeye ulaşım, Elazığ ve Diyarbakır illerinden düzenli otobüs ve minibüs seferleriyle sağlanmaktadır. İlçeye en yakın havalimanı Elazığ’dadır. Demiryolu ulaşımı geçmişte önemli bir yere sahipken, günümüzde aktif yolcu taşımacılığı yapılmamaktadır. İlçeye bağlı köy yolları asfalt ve stabilize olup, bazı yerleşimlere ulaşım kış aylarında güçleşmektedir.

Tarihî ve Kültürel Miras

Maden ilçesi, tarihî bakır işletmeleri ve Osmanlı dönemine ait yapılarıyla kültürel miras açısından zengindir. İlçe merkezinde yer alan Maden Saat Kulesi, Hacı Hasan Camii ve çeşitli hanlar dikkat çeker. Ayrıca tarihi su kemerleri, çeşmeler ve eski yerleşim kalıntıları da ilçede bulunmaktadır. Tarihî yerleşimlerin önemli bir kısmı, geçmişteki maden üretimi ile doğrudan ilişkilidir. İlçede çeşitli kültürel etkinlikler de düzenlenmektedir.