Maksim Gazinosu, 1921 yılında İstanbul’da kurulan ve 20. yüzyıl boyunca Türkiye’nin eğlence kültürünün şekillenmesinde belirleyici rol oynayan müzikli ve danslı gazino işletmesidir. İlk örneği Taksim’de kurulmuş, sonraki yıllarda İstanbul’un farklı bölgelerinde ve diğer şehirlerde çeşitli şubeler açılmıştır. Türkiye’de “gazino” türünün en bilinen zincir işletmesi hâline gelmiş, müzik programları, assolistleri, fasıl toplulukları, kabare gösterileri ve danslı eğlence formatı ile uzun yıllar kültürel bir merkez işlevi görmüştür.
Tarihi
Frederick Bruce Thomas Dönemi (1921-1927)
Maksim Gazinosu, 1917 Bolşevik Devrimi sonrasında İstanbul’a göç eden Afro-Amerikan kökenli Rus vatandaşı Frederick Bruce Thomas (Fyodor Fyodorovich Tomas) tarafından kurulmuştur. Thomas, daha önce Moskova’da işlettiği eğlence mekânlarının ardından İstanbul’a sığınmış; 1919’da Şişli’de Stella Kulübü adlı yazlık bir dans ve müzik mekânı açmış, 1921’de ise buradaki tecrübesini kalıcı bir işletmeye dönüştürerek Maksim Gazinosu’nu faaliyete geçirmiştir. Mekân, Sıraselviler Caddesi’nde Majik (Cine Magic) Sineması’nın altındaki büyük salonun kiralanmasıyla oluşturulmuştur.
Thomas’ın maksadı, Batı tarzı caz orkestralarının İstanbul’da tanınmasını sağlamak ve dönemin moda danslarını (fokstrot, shimmy, çarliston) bir program bütünlüğü içinde sunmaktı. İlk Maksim Gazinosu’nda Rusya’dan, Fransa’dan ve ABD’den getirilen müzisyenler çalışıyor; aynı zamanda dans edilen bir gece kulübü anlayışı uygulanıyordu. Bu nedenle mekân, dönemin ilanlarında “dancing” olarak adlandırılmıştır.
Thomas’ın borçları nedeniyle 1927 sonrasında işletme zayıflamış ve kendisi 1928’de Sultanahmet Hapishanesi’nde hayatını kaybetmiştir.
Fahrettin Aslan Dönemi (1961–2000)
28 Ekim 1961’de Maksim Gazinosu, bu kez Fahrettin Aslan tarafından yeniden açılarak modern bir gazino zincirinin temelini oluşturmuştur. Bu dönemden itibaren Maksim adı, Türkiye’de gazino işletmeciliğinin simgesi hâline gelmiştir.
Şubeleri
1961–2000 arasında:
- Taksim Büyük Maksim
- Bebek Maksim
- Caddebostan Maksim
- İzmir Büyük Maksim
- Ankara Büyük Maksim şeklinde genişleyen bir zincir oluşmuştur. Taksim’deki ilk şube daha sonra Swiss de Bosphorus Oteli olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Kapanışı
Bebek Maksim Gazinosu, 1974'te geçirdiği yangının ardından kapatılmıştır. Caddebostan Maksim Gazinosu binası ise 1997'de kapanışından sonra market binasına dönüştürülmüştür. Maksim zinciri 2000’li yıllara kadar hizmet vermiştir. Türkiye eğlence tarihinin simgesel bir unsuru olarak kültürel hafızada yaşamaya devam etmektedir.
Sahne Alan Sanatçılar
Maksim Gazinosu, Türk müzik tarihinde dönemin en ünlü assolistlerini ve solistlerini ağırlamıştır. Bunlar arasında:
- Zeki Müren
- Behiye Aksoy
- Gönül Yazar
- Seçil Heper
- Emel Sayın
- Ajda Pekkan
- Bülent Ersoy gibi isimler bulunmaktadır. Münir Nureddin Selçuk gibi bazı sanatçılar ise yalnızca özel gecelerde sahne almıştır.
Mekânsal ve Kültürel Özellikler
Mekânlarda fasıl heyetleri, caz orkestraları, dans grupları ve komedi-kabare gösterileri bir arada sunulmuştur. Bu çeşitlilik Maksim’i çok katmanlı bir sahne kültürü merkezine dönüştürmüştür. Keman, klarnet, ney, ud, tanbur, kanun, darbuka, tef, bendir, cümbüş ve elektrik bağlama gibi Türk müziği ve Batı müziği unsurları bir arada yer almıştır. İlk Maksim, Rus dekorasyon anlayışına göre düzenlenmiş; dans pisti, sahne ve Amerikan barıyla dönemi için modern bir eğlence mekânı niteliği taşımıştır.
1917 Bolşevik Devrimi sonrasında İstanbul’a gelen Beyaz Ruslar, İstanbul’un eğlence yaşamında kabare ve dans kültürü, pastane ve restoran alışkanlıkları, toplu eğlence mekânlarının modernleşmesi gibi alanlarda belirleyici olmuştur. Maksim Gazinosu, bu kültürel aktarımın en görünür sembollerinden biridir.
Maksim Gazinosu,
- 20.yüzyıl İstanbul’unun eğlence kültürünü dönüştürmüş,
- Batı tarzı müzik ve dansın yaygınlaşmasını sağlamış,
- Cumhuriyet dönemi gazino kültürünün temel modelini oluşturmuştur.
1920’lerin danslı kulüp formatı ile 1960–2000 arasındaki assolist merkezli gazino geleneğinin birleştiği bir “kültürel süreklilik alanı” hâline gelmiştir.
Program Akışı ve Eğlence Biçimi
Caddebostan Maksim örneğinde programlar genellikle şu akışa sahipti:
- 20.30 – Fasıl müziği
- Solist programları (çeşitli müzik türleri)
- Komedi ve dans gösterileri
- Assolist sahnesi – gecenin kapanışı
Pazar günleri aile matinesi, çarşamba günleri ise kadınlar matinesi düzenlenirdi. Caddebostan Maksim yaklaşık 300 kişilik kapasiteye sahipti; yemek, servis ve sahne gösterileriyle yüksek standartlı bir eğlence mekânı olarak tanımlanmaktadır.
