Masumiyet Müzesi, Orhan Pamuk’un aynı adlı romanına paralel olarak kurguladığı ve kendi koleksiyonuyla oluşturduğu bir müzedir. Hem edebî bir metin hem de fiziksel bir mekân olarak tasarlanan Masumiyet Müzesi, 1950–2000 yılları arasında İstanbul’un toplumsal ve kültürel hayatını gündelik eşyalar üzerinden anlatır. Roman 2008’de yayımlanmış, müze ise 28 Nisan 2012’de İstanbul Çukurcuma’daki Brukner Apartmanı’nda açılmıştır.

^{Masumiyet Müzesi ve Orhan Pamuk (Anadolu Ajansı)}

Kuruluş Süreci

Pamuk, 1990’lardan itibaren roman ve müze fikrini birlikte geliştirmiştir. Çukurcuma semtindeki Firuzağa Mahallesi’nde yer alan Brukner Apartmanı’nı satın alarak müzeye dönüştürmüştür. Bu süreçte mimarlar İhsan Bilgin, Cem Yücel ve Gregor Sunder Plassmann ile çalışmıştır. Apartmanın pencereleri kapatılarak sergileme için geniş duvar yüzeyleri elde edilmiş, dış cephe yenilenmiş ve iç mekânda vitrinler, kutular ve sergileme alanları oluşturulmuştur. Beş katlı binanın dört katı sergi alanı olarak düzenlenmiştir.

Roman ile İlişkisi

Masumiyet Müzesi, Orhan Pamuk’un 2008 yılında yayımlanan aynı adlı romanıyla doğrudan bağlantılıdır. Yazar, romanı tasarlamaya başladığı 1990’lı yıllardan itibaren bir müze fikrini de eş zamanlı olarak geliştirmiştir. Pamuk’un amacı, edebî bir kurmacayı gündelik nesneler aracılığıyla somut bir müze mekânına dönüştürmek olmuştur.

Romanın olay örgüsü 1975 ile 2007 yılları arasında gelişmekte, geriye dönüşlerle 1950’lere kadar uzanmaktadır. Anlatı, varlıklı bir aileden gelen Kemal Basmacı ile orta hâlli bir aileye mensup Füsun arasındaki aşk üzerine kuruludur. Kemal’in kaybettiği sevgilisinin izlerini gündelik eşyalarda araması ve bu nesneleri biriktirmesi, romanın temel izleğini oluşturmaktadır. Bu süreç, müze fikrinin de kurucu unsuru hâline gelir. Romanda anlatılan nesneler, hatıralar ve mekânlar, doğrudan müzede sergilenen koleksiyonun kaynağını teşkil eder.

Roman, toplam 83 bölümden oluşmaktadır. Pamuk, her bir bölümü bir vitrin ya da kutu ile ilişkilendirerek müzede yeniden kurgulamıştır. Böylece romandaki anlatı yapısı ile müzenin sergileme düzeni paralel hâle getirilmiştir. Romanın farklı bölümlerinde yer alan mekânlar –Çukurcuma’daki ev, Merhamet Apartmanı, Şanzelize Butik, İstanbul sokakları ve lokantalar– müzede çeşitli görsel ve işitsel ögeler aracılığıyla yeniden canlandırılmıştır.

^{Masumiyet Müzesi (Anadolu Ajansı)}

Koleksiyon ve Sergileme

Müze koleksiyonu, romanın kahramanlarının yaşamına dair gündelik eşyalardan oluşur. Bunlar arasında kıyafetler, çantalar, ayakkabılar, takılar, sigara izmaritleri, kolonya ve parfüm şişeleri, sinema biletleri, fotoğraflar, kapı kulpları, biblo ve objeler yer alır. Müzenin giriş katında Aristotelesçi zaman anlayışını simgeleyen spiral motifi ve 4.213 sigara izmaritinden oluşan “Sigara Duvarı” öne çıkan düzenlemelerdendir. Birinci kattan itibaren romanın olay örgüsüne paralel vitrinler yer alırken, üst katlarda Kemal’in biriktirdiği eşyalar sergilenir. En üst katta ise Pamuk’un roman el yazmaları, müze tasarımına dair çizimler ve video kolajları bulunur.

^{Orhan Pamuk, Sigara Duvarı'nın Önünde (Anadolu Ajansı)}

Çağdaş Müzecilik Bağlamı

Müze, sergileme yöntemleriyle çağdaş müzecilik anlayışının izlerini taşır. Vitrinler, kutular, merak kabineleri, interaktif ve deneysel anlatım teknikleri ile kurgulanmıştır. Nesneler, bir dönemi temsil etmenin yanı sıra ziyaretçiye bireysel ve toplumsal hafıza üzerine düşünme imkânı sunar. Bu özellikleri nedeniyle Masumiyet Müzesi, edebiyat ve müzeciliğin kesişim noktasında özgün bir örnek olarak kabul edilmektedir.

Ödüller ve Uluslararası Tanınırlık

Müze, 2014 yılında Avrupa Yılın Müzesi Ödülü’nü kazanmıştır. Açılışından sonraki on yıl içinde 285 bin kişi tarafından ziyaret edilmiş; ziyaretçilerin yaklaşık yarısı yabancı turistlerden oluşmuştur. Müzeyi ziyaret edenler arasında Umberto Eco ve Nobel Edebiyat Ödüllü Mo Yan gibi isimler yer almıştır. Müzedeki kutulardan 40’ının replikası, uluslararası sergilere gönderilmiştir.