Orhan Ferit Pamuk, 7 Haziran 1952’de İstanbul’da varlıklı bir ailenin çocuğu olarak doğmuş, Nişantaşı’nda geçen çocukluğu ve gençliği boyunca resimle ilgilenerek ressam olma hayalleri kurmuştur. Eğitim hayatını Robert Kolej, İstanbul Teknik Üniversitesi ve İstanbul Üniversitesi Gazetecilik Enstitüsü’nde şekillendirdikten sonra yirmi üç yaşında yazarlığa yönelmiş ve bu alanda uluslararası bir üne kavuşmuştur. Romanları, ödülleri ve düşünce özgürlüğü konusundaki tavrıyla Türk edebiyatının en önemli isimlerinden biri olan Pamuk, eserlerinde İstanbul’un melankolik ruhunu ve kültürler arası çatışmaları derinlemesine işler.

Erken Yaşam ve Eğitim

Orhan Ferit Pamuk, 7 Haziran 1952’de İstanbul’un Moda semtinde, özel bir hastanede, kalabalık ve varlıklı bir ailenin son çocuğu olarak dünyaya geldi. Babası Gündüz Pamuk, IBM Türkiye’nin genel müdürlüğünü yapmış bir yüksek mühendisti; annesi Şeküre Hanım ise 1700’lü yıllarda Girit valiliği yapmış İbrahim Paşa’nın soyundan geliyordu. Aile servetinin temelini dedesi atmış, babası, dedesi ve amcası gibi mühendislik geleneğiyle yetişen bir ailede büyüdü. Pamuk’un ağabeyi Şevket Pamuk, tanınmış bir iktisat tarihçisi ve Boğaziçi Üniversitesi öğretim üyesidir. Çocukluğunu ve gençliğini Nişantaşı’nda, Cevdet Bey ve Oğulları ve Kara Kitap romanlarında tasvir ettiği gibi bir evde geçirdi. İlk ve orta öğrenimini Işık Lisesi ve Şişli Terakki Lisesi’nde yaptıktan sonra liseyi Robert Kolej’de (1970) tamamladı. İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’nde üç yıl okudu, ancak mimar ya da ressam olmayacağına karar vererek okulu bıraktı. Daha fazla yazıya vakit ayırmak için İstanbul Üniversitesi Gazetecilik Enstitüsü’ne geçti, 1976’da mezun oldu ve 1977-1979 arasında burada yüksek lisans yaptı, fakat bu eğitimi tamamlamadı.

Yazarlık Kariyerinin Başlangıcı

Pamuk, çocukluk ve gençlik yıllarında yoğun bir şekilde resimle uğraştı ve otobiyografik kitabı İstanbul: Hatıralar ve Şehir’de anlattığı gibi yirmi iki yaşına kadar ressam olmayı düşledi. Ancak yirmi üç yaşında tüm diğer uğraşlarını bırakarak yazarlığı meslek edindi ve kendini yazmaya adadı. Edebiyata 1970’lerin başında Yeditepe dergisinde yayımlanan şiirlerle adım attı. Antalya Film Festivali’nde “Hançer” adlı hikâyesiyle üçüncülük kazandı. İlk romanı Karanlık ve Işık ile 1979 Milliyet Roman Yarışması’nda birinciliği Mehmet Eroğlu ile paylaştı. Bu eser, 1982’de Cevdet Bey ve Oğulları adıyla yayımlandı ve aynı yıl Orhan Kemal Roman Ödülü’nü aldı.

Kişisel Yaşam

1982’de Aylin Türegün ile evlenen Pamuk’un bu evlilikten 1991’de Rüya adını verdiği bir kızı oldu. Yirmi yıl süren evlilikleri 2001’de sona erdi. Pamuk, gazetecilik mesleğinde yalnızca Kar romanı için Kars’a yaptığı gezilerde çalıştı; bu süreçte Sabah gazetesi Yönetim Kurulu Başkanı Zafer Mutlu’nun yardımıyla basın personeli kartı çıkartarak halkla gazeteci kimliğiyle iletişim kurdu.

Uluslararası Deneyimler ve Kariyer

1985-1988 yılları arasında Iowa Üniversitesi’nin International Writing Program (IWP) kursuna katıldı ve Columbia Üniversitesi’nde misafir öğretim üyesi olarak bulundu. Kendi ifadesiyle bu deneyim “hayatını değiştirdi”. 1985’te yayımlanan Beyaz Kale, pek çok dile çevrilerek uluslararası ününü sağlayan ilk romanı oldu. 1990’ların ortasından itibaren insan hakları ve düşünce özgürlüğü konularında makaleler yazdı. 2005’te İsviçre dergisi Das Magazin’e verdiği röportajda Ermeni ve Kürt sorunlarıyla ilgili “Bu topraklarda 30 bin Kürt ve 1 milyon Ermeni öldürüldü. Benden başka kimse bundan bahsetmeye cesaret edemedi” demesi üzerine ‘Türklüğe hakaret’ davası açıldı. Şişli Adliyesi önünde protestolara yol açan dava, ilk duruşmada ertelendi, sonraki duruşmada düşürüldü. Columbia Üniversitesi’nde senede bir dönem ders vermekte, American Academy of Arts and Letters ile Çin Sosyal Bilimler Akademisi’nin şeref üyesidir.

Nobel Ödülü ve Küresel Tanınırlık

12 Ekim 2006’da Orhan Pamuk, Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanan ilk Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı oldu. İsveç Akademisi, ödül gerekçesinde Pamuk’u “Kentinin melankolik ruhunun izlerini sürerken kültürlerin birbiriyle çatışması ve örülmesi için yeni simgeler bulan” bir yazar olarak tanımladı. Nobel konuşmasını “Babamın Bavulu” başlığıyla Türkçe yaptı; ödülünü 10 Aralık 2006’da İsveç Kralı XVI. Carl Gustaf’tan aldı. Kitapları 63 dile çevrilmiş, dünya genelinde 13 milyon (Türkiye’de 2 milyon, yurtdışında 11 milyon) satmıştır. Eserleri, Yeni Türk Edebiyatı, Karşılaştırmalı Edebiyat ve Sosyoloji gibi alanlarda çok sayıda teze konu olmuştur.

^{Orhan Pamuk 2006 Nobel Edebiyat Ödülünü Alırken}

Edebi Üslup ve Eleştiriler

Pamuk’un romancılığı, eleştirmenler tarafından “postmodern roman” kategorisinde değerlendirilir. Yıldız Ecevit, Orhan Pamuk’u Okumak adlı kitabında onun avangard romancılığını incelemiş; Jale Parla ise Don Kişot’tan Günümüze Roman adlı çalışmasında Pamuk’u, Türk romanında önemli dönemeçlerin sahibi bir yazar olarak Ahmet Hamdi Tanpınar ve Oğuz Atay ile birlikte anmıştır. Doğu-Batı sorunsalını kültürel ve felsefi boyutlarıyla eserlerine taşıyan Pamuk, özellikle Kara Kitapta çok katmanlı bir edebi metin ortaya koymuştur.

Eserleri

Cevdet Bey ve Oğulları - Karacan / İstanbul, 1982, Roman
Sessiz Ev - Can / İstanbul, 1983, Roman
Beyaz Kale - Can / İstanbul, 1985, Roman
Kara Kitap - Can / İstanbul, 1990, Roman
Gizli Yüz - Can / İstanbul, 1992, Senaryo
Yeni Hayat - İletişim / İstanbul, 1994, Roman
Benim Adım Kırmızı - İletişim / İstanbul, 1998, Roman
Öteki Renkler: Seçme Yazılar ve Bir Hikâye - İletişim / İstanbul, 1999, Deneme
Kar - İletişim / İstanbul, 2002, Roman
İstanbul: Hatıralar ve Şehir - YKY / İstanbul, 2003, Hatıra
Babamın Bavulu - İletişim / İstanbul, 2007, Hatıra
Masumiyet Müzesi - İletişim / İstanbul, 2008, Roman
Manzaradan Parçalar: Hayat, Sokaklar, Edebiyat - İletişim / İstanbul, 2010, Deneme
Saf ve Düşünceli Romancı - İletişim / İstanbul, 2011, Deneme
Şeylerin Masumiyeti - İletişim / İstanbul, 2012, Katalog
Kara Kitap’ın Sırları - YKY / İstanbul, 2013, Deneme
Ben Bir Ağacım - YKY / İstanbul, 2013, Hikâye
Kafamda Bir Tuhaflık - YKY / İstanbul, 2014, Roman
Hatıraların Masumiyeti - YKY / İstanbul, 2016, Hatıra
Kara Kitap 25 Yaşında - YKY / İstanbul, 2016, Roman
Kırmızı Saçlı Kadın - YKY / İstanbul, 2016, Roman
Balkon: Fotoğraflar ve Yazılar - YKY / İstanbul, 2018, Deneme
Veba Geceleri - YKY / İstanbul, 2021, Roman

Ödülleri

1979 - Milliyet Roman Yarışması Ödülü (Karanlık ve Işık / Cevdet Bey ve Oğulları, Mehmet Eroğlu ile paylaşıldı)
1983 - Orhan Kemal Roman Ödülü (Cevdet Bey ve Oğulları)
1984 - Madaralı Roman Ödülü (Sessiz Ev, Fransızca çevirisi ile)
1990 - Independent Yabancı Roman Ödülü (Beyaz Kale, Birleşik Krallık)
1991 - Prix de la Découverte Européenne (Sessiz Ev, Fransızca çevirisi, Fransa)
1991 - Antalya Altın Portakal Film Festivali En İyi Senaryo Ödülü (Gizli Yüz)
1995 - Prix France Culture (Kara Kitap, Fransa)
2002 - Prix du Meilleur Livre Etranger (Benim Adım Kırmızı, Fransa)
2002 - Premio Grinzane Cavour (Benim Adım Kırmızı, İtalya)
2003 - International Impac-Dublin Literary Award (Benim Adım Kırmızı, İrlanda)
2005 - Prix Médicis Etranger (Kar, Fransa)
2005 - Alman Yayıncılar Birliği Barış Ödülü (Almanya)
2005 - Ricarda-Huch Ödülü (Almanya)
2005 - Le Prix Méditerranée Etranger (Kar, Fransa)
2006 - Nobel Edebiyat Ödülü
2006 - Washington University’s Distinguished Humanist Award (ABD)
2006 - Puterbaugh Ödülü (ABD)
2008 - Ovid Ödülü (Romanya)
2010 - Norman Mailer Ödülü, Ömür Boyu Başarı (ABD)
2012 - Sonning Ödülü (Danimarka)
2012 - Legion D’honneur (Fransa)
2014 - Mary Lynn Kotz Ödülü (Hatıraların Masumiyeti, ABD)
2014 - Tabernakul Ödülü (FYR Makedonya)
2014 - Avrupa Yılın Müzesi Ödülü (Masumiyet Müzesi, Estonya)
2014 - Helena Vaz da Silva, Kültürel Miras Konusunda Halkın Bilgilendirilmesi İçin Avrupa Ödülü
2015 - Aydın Doğan Vakfı Ödülü (Kafamda Bir Tuhaflık)
2015 - Erdal Öz Edebiyat Ödülü (Kafamda Bir Tuhaflık)
2016 - Yasnaya Polyana Edebiyat Ödülü (Kafamda Bir Tuhaflık, “Yabancı Edebiyat” kategorisi, Rusya)
2016 - Milovan Vidaković Ödülü (Novi Sad, Sırbistan)
2017 - Budapeşte Büyük Ödülü (Macaristan)
2017 - Lampedusa Ödülü (Kırmızı Saçlı Kadın, İtalya)
2017 - Edebi Alev Ödülü (Karadağ)

Orhan Pamuk, Türk edebiyatında roman, deneme, hatıra ve hikâye türlerinde eserler vermiş, özellikle romanlarıyla uluslararası alanda tanınmıştır. Eserlerinde İstanbul’un dokusunu, Doğu-Batı çatışmasını ve bireysel-toplumsal temaları işleyen Pamuk, postmodern teknikleri ustalıkla kullanmasıyla dikkat çeker. Nobel Ödülü ve diğer prestijli ödüllerle taçlandırılan kariyeri, onu çağdaş Türk edebiyatının en önemli isimlerinden biri haline getirmiştir.