McDonnell Douglas tarafından üretilen F-4 Phantom II, tandem (art arda) iki koltuklu, çift motorlu, her türlü hava koşuluna uygun, uzun menzilli süpersonik jet avcı-bombardıman uçağıdır. Başlangıçta ABD Donanması için geliştirilmiş olup, daha sonra ABD Hava Kuvvetleri ve Deniz Piyadeleri tarafından da kullanılmıştır. Yüksek performansı, çok yönlülüğü ve uzun hizmet ömrü sayesinde Soğuk Savaş döneminin ikonik savaş uçaklarından biri haline gelmiştir.

^{F-4E Phantom (Anadolu Ajansı)}

Geliştirilme Süreci

F-4 Phantom II'nin geliştirilmesi, 1950'lerin sonlarında ABD Donanması'nın filolarını koruyacak, yüksek irtifada uzun süre görev yapabilecek ve düşman uçaklarını önleyebilecek bir avcı uçağına duyduğu ihtiyaçtan doğmuştur. McDonnell Aircraft'in "Super Demon" projesi temel alınarak geliştirilen uçak, Donanma'nın değişen stratejik gereksinimleri doğrultusunda, sadece bir avcı değil, aynı zamanda yer hedeflerine karşı da etkili bir bombardıman uçağı olarak tasarlanmıştır. Bu dönüşüm, uçağın çift koltuklu konfigürasyonunu ve gelişmiş radar sistemlerini beraberinde getirmiştir. İlk prototip YF4H-1, 1958 yılında ilk uçuşunu yaparak bu efsanevi uçağın doğuşunu müjdelemiştir.

^{F-4 Phantom Elephant Walk (YouTube)}

Tasarım Özellikleri

F-4 Phantom II, aerodinamik yapısı ve güçlü motorlarıyla dikkat çeker. Geniş ve yukarıya doğru kıvrık kanatları, yüksek hızlarda stabilite sağlarken, güçlü iniş takımları uçak gemilerinden güvenli operasyon imkanı sunmuştur. İki mürettebat üyesi, pilot ve arka koltukta oturan Silah Sistemleri Operatörü (WSO) veya Radar Önleme Subayı (RIO), görev paylaşımı yaparak uçağın muharebe etkinliğini önemli ölçüde artırmıştır. WSO/RIO, radar sistemlerini yönetir, elektronik harp önlemlerini kontrol eder ve silah sistemlerinin kullanımında pilota yardımcı olur.

^{F-4E Phantom (Anadolu Ajansı)}

Modeller

F-4 Phantom II'nin farklı görevlere yönelik çeşitli modelleri geliştirilmiştir:

• F-4A, F-4B, F-4J, F-4N, F-4S: ABD Donanması ve Deniz Piyadeleri için üretilen, avcı ve saldırı rollerini üstlenen modellerdir. Zamanla aviyonik sistemleri ve yetenekleri geliştirilmiştir.
• F-4C, F-4D, F-4E: ABD Hava Kuvvetleri için üretilen modellerdir. F-4E, diğer modellerden farklı olarak dahili bir 20 mm M61 Vulcan topuna sahiptir ve bu özelliğiyle hava-hava muharebelerinde ek bir avantaj sağlamıştır.
• RF-4B, RF-4C, RF-4E: Taktik keşif görevleri için özel olarak donatılmış, kamera ve sensör sistemleri taşıyan modellerdir.
• F-4G Wild Weasel V: Düşman hava savunma sistemlerini (SAM) tespit etmek, engellemek ve imha etmek üzere elektronik harp ekipmanları ile donatılmış özel bir modeldir.
• F-4K (Phantom FG.1), F-4M (Phantom FGR.2): İngiliz Kraliyet Donanması ve Hava Kuvvetleri için Rolls-Royce Spey turbofan motorlarıyla güçlendirilmiş, farklı aviyonik sistemlere sahip modellerdir.

Teknik Özellikler (F-4E Phantom II)

• Mürettebat: 2
• Uzunluk: 19.20 metre
• Kanat Açıklığı: 11.70 metre
• Yükseklik: 5.00 metre
• Motorlar: 2 × General Electric J79-GE-17A turbojet motoru (her biri 79.6 kN kuru itki, 111.8 kN art yakıcı ile)
• Maksimum Hız: Mach 2.23 (2,370 km/sa) yüksek irtifada
• Menzil: 2,800 km dahili yakıtla
• Servis Tavanı: 18,300 metre
• Ağırlık (Boş): 13,757 kg
• Ağırlık (Maksimum Kalkış): 28,030 kg
• Silahlar: 1 × 20 mm M61A1 Vulcan topu (640 mermi), AIM-7 Sparrow, AIM-9 Sidewinder, AIM-120 AMRAAM (bazı modernize edilmiş modellerde), AGM-65 Maverick, AGM-88 HARM gibi çeşitli havadan havaya ve havadan yere füzeler, güdümlü ve güdümsüz bombalar taşıyabilme kapasitesi (8,480 kg'a kadar).

^{F-4E Phantom (Anadolu Ajansı)}

Kullanım Alanları

F-4 Phantom II, Soğuk Savaş boyunca Batı dünyasının en önemli çok rollü savaş uçaklarından biri olmuştur. Vietnam Savaşı'nda ABD Hava Kuvvetleri, Donanma ve Deniz Piyadeleri tarafından hava üstünlüğü kazanma, yer hedeflerine saldırma, taktik bombardıman ve keşif görevlerinde yoğun olarak kullanılmıştır. Güçlü AN/APQ-120 radarı ve geniş füze taşıma kapasitesi sayesinde hem uzun menzilli hem de kısa menzilli hava-hava muharebelerinde etkili bir platform olmuştur. Ayrıca, güdümlü ve güdümsüz bombalarla yer hedeflerine karşı da önemli bir ateş gücü sağlamıştır. Türkiye de dahil olmak üzere, Almanya, İngiltere, İsrail, İran, Güney Kore ve Japonya gibi birçok ülkenin hava kuvvetlerinde uzun yıllar boyunca hizmet vermiştir.

Türk Hava Kuvvetleri Envanterindeki Rolü

Türkiye, 1970'li yıllardan itibaren F-4 Phantom II uçaklarını envanterine katmıştır. İlk olarak F-4E modelleri tedarik edilmiş, ardından RF-4E keşif uçakları da envantere dahil olmuştur. Türk Hava Kuvvetleri, F-4'leri uzun yıllar boyunca hava savunma, önleme, taarruz ve keşif görevlerinde etkin bir şekilde kullanmıştır. Özellikle F-4E 2020 Terminator modernizasyon programı ile bu uçakların aviyonik sistemleri, radarları ve silah sistemleri güncellenerek, 21. yüzyılın gereksinimlerine uygun hale getirilmiştir. F-4'ler, Türk Hava Kuvvetleri'nin önemli operasyonlarında (örneğin Güneydoğu'daki terörle mücadele operasyonları) kritik roller üstlenmiştir. F-4'lerin yerini F-16 Fighting Falcon ve daha yeni nesil savaş uçakları almaya başlamış olsa da, bu uçaklar Türk havacılık tarihinde önemli bir yere sahiptir.

^{F-4E Phantom'lar Türkiye'deki 50'nci yılını Eskişehir'de kutladı (YouTube)}

Hizmetten Çekilme

ABD, F-4 Phantom II'leri 1996 yılında aktif hizmetten çekmiş olsa da, RF-4 keşif modelleri 2004 yılına kadar görev yapmaya devam etmiştir. Ancak, F-4'ün mirası hala yaşamaktadır. Birçok ülke, modernize edilmiş F-4 varyantlarını (örneğin Türkiye'deki F-4E 2020 Terminator ve Yunanistan'daki Peace Icarus 2000 modernizasyon programları) belirli kabiliyetleri korumak amacıyla kullanmaya devam etmektedir. F-4 Phantom II, yaklaşık yarım asırlık hizmet süresi boyunca havacılık tarihinde silinmez bir iz bırakmıştır.