Mengen kaldırık dolması, Bolu ilinin Mengen ilçesine özgü, mahreç işaretiyle tescillenmiş geleneksel bir yemektir. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 10 Haziran 2021 tarihinde başvurusu yapılan ürün, 19 Temmuz 2022 tarihinde tescillenerek coğrafi işaret koruması altına alınmıştır. Tescil sahibi Mengen Belediyesi’dir.

Tanım ve Ayırt Edici Özellikler

Mengen kaldırık dolması; mısır unu, buğday unu, kuru soğan, süt, ayçiçek yağı, yoğurt ve tuzdan oluşan bir iç harcın, kaldırık bitkisinin yapraklarına sarılarak pişirilmesiyle elde edilir. Servis sırasında üzerine yoğurt dökülür; isteğe bağlı olarak pişme aşamasında süt kaymağı veya krema eklenebilir.

Yemeğin temelini oluşturan kaldırık bitkisi (Trachystemon orientalis L.), mart-nisan aylarında toplanan, mavi-mor çiçekli, yenilebilir bir türdür. Mengen yöresinde “hodan” adıyla da bilinir. Yapraklar taze olarak kullanılabildiği gibi hafif haşlanıp dondurularak veya gölgede kurutulup serin ortamda saklanarak da değerlendirilir.

Mengen kaldırık dolması, ilçenin mutfak kültüründe köklü bir geçmişe sahiptir ve yöreye özgü üretim yöntemiyle ün bağı taşır.

Üretim Metodu

Üretim süreci, Mengen ilçesinin ormanlık alanlarından toplanan kaldırık yapraklarının gölgede kurutulmasıyla başlar. 8 kişilik bir porsiyon için önerilen bileşenler şunlardır:

• 50 g kurutulmuş kaldırık yaprağı
• 240 g mısır unu
• 120 g buğday unu
• 500 ml süt
• 2 orta boy kuru soğan
• 100 ml ayçiçek yağı
• 100 g süt kaymağı veya krema (isteğe bağlı)
• 200 g yoğurt
• 2 diş sarımsak (isteğe bağlı)
• 80 g salça (isteğe bağlı)
• 8 g tuz

Yapraklar haşlanarak sarmaya uygun hale getirilir. İç harç; mısır unu, buğday unu, süt, ayçiçek yağı, rendelenmiş soğan ve tuzun karışımıyla hazırlanır. Her yaprağa bir tatlı kaşığı harç konularak sarılır ve tencereye dizilir. Üzerini kaplayacak kadar su eklenip yaklaşık 40 dakika pişirilir. İsteğe bağlı olarak kavrulmuş soğan ve salça ile hazırlanan sos eklenebilir. Pişmeye yakın süt kaymağı veya krema ilavesi yapılabilir.

Servis aşamasında yoğurt, tuz ve isteğe bağlı olarak ezilmiş sarımsakla karıştırılır. Dolmaların üzerine gezdirilerek servis edilir.

Coğrafi Sınır ve Üretim Koşulları

Mengen kaldırık dolmasının tüm üretim aşamaları Bolu ili Mengen ilçesi sınırları içinde gerçekleştirilir. Bu koşul, ürünün coğrafi işaretle korunmasının temel gerekçesidir.

Denetim

Ürünün denetimi, Mengen Belediyesi koordinatörlüğünde; Mengen İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Mengen Meslek Yüksekokulu ve Gıda Mühendisleri Odası Bolu İl Temsilciliği’nden uzman üyelerden oluşan en az dört kişilik bir mercii tarafından yürütülür. Denetimler yılda en az bir kez düzenli olarak, ayrıca ihtiyaç halinde ve şikâyet durumlarında gerçekleştirilir.

Denetim kriterleri şunlardır:

• Bileşenlerin uygunluğu
• Üretim metoduna uygunluk
• "Mengen Kaldırık Dolması" ibaresi ve mahreç işareti ambleminin doğru kullanımı

Denetim sürecinde kamu ve özel kuruluşlardan uzman desteği alınabilir. Tescil ettiren kurum, hukuki süreçlerin yürütülmesinden sorumludur.