Millî Saraylar Resim Müzesi, İstanbul’un Beşiktaş ilçesinde, Dolmabahçe Sarayı'nın Hazine-i Hassa Kapısı'nın yakınında, Veliahd Dairesi olarak bilinen binada yer alan bir müzedir. Dolmabahçe Sarayı Veliahd Dairesi'nin bir bölümü, kapsamlı restorasyon çalışmalarının ardından 22 Mart 2014 tarihinde Millî Saraylar Resim Müzesi olarak hizmete açılmıştır. Bu müze, Osmanlı'nın son döneminde saray resim anlayışını ve Türkiye'deki Batılı tarzda ilk tablo koleksiyonlarının gelişimini yansıtan bir mekandır. Müzede, Mart 2014 ile Mart 2020 arasında Millî Saraylar Tablo Koleksiyonu ve Topkapı Sarayı Müzesi Koleksiyonu’ndan derlenen toplam 200 eser sergilenmiştir.【1】
Tanzimat Dönemi’nin başlamasıyla Osmanlı şehzadelerinin dışa kapalı yaşamları sona ermiş, daha serbest bir yaşam anlayışı benimsenmiştir. Bu değişimin mimari bir yansıması olarak inşa edilen Dolmabahçe Sarayı Veliahd Dairesi, Sultan Abdülmecid döneminde yapılmıştır. Daire, Osmanlı hanedanının önemli isimleri tarafından kullanılmıştır: Sultan Abdülaziz, Sultan V. Murad, Sultan II. Abdülhamid, Sultan V. Mehmed Reşad, Yusuf İzzettin Efendi, Sultan VI. Mehmed ve Halife Abdülmecid, veliahtlık dönemlerinde bu mekanı tercih etmişlerdir.
Millî Saraylar Resim Müzesi'nin Mimari Özellikleri
Dolmabahçe Sarayı Veliahd Dairesi, padişahlığa aday olan veliahd için inşa edilmiştir. Yapı, saltanat makamı olduğunu vurgulayan ve Dolmabahçe sarayının sürekliliğinin görsel açıdan devam ettirildiği cephe düzeni ve planıyla Dolmabahçe’nin küçük çaplı bir tekrarı niteliğindedir.【2】
Dolmabahçe Sarayı Veliahd Dairesi.
Veliahd Dairesi’nde, her katta üç olmak üzere toplam dokuz salonun bulunduğu belirtilmiştir. Bu alanlar odalarla birlikte salon olarak değerlendirilmiş ve koridorlar aracılığıyla birbirine bağlanmıştır. Yapının doğu kısmında yer alan zemin ve bodrum kat salonları, saray yönünden giriş ve çıkışı sağlayan geçiş alanları olarak kullanılmıştır. Dairenin merkezinde ise büyük bir iç sofa (salon) yer almaktadır. Üst katlarda yer alan sofaların tavanları süslemelerle zenginleştirilmişken, bodrum katlar daha sade bir görünüm taşımaktadır. Zemin katta parke, bodrum katta ise çini ile kaplı yüzeyler dikkat çekmektedir. İç sofalar yapının bu tipteki olgun örneklerinden biri olarak değerlendirilmiştir.
Odalar genellikle dikdörtgen veya kare plana sahiptir ve üst katlardaki odaların çoğunda kalem işi tavan süslemeleri görülmektedir. Yapının bazı odaları mühürlü veya depo olarak kullanılmış, sergileme amacıyla duvarlar panolarla kapatılmıştır. Alt katlarda bazı odaların duvarlarının sonradan ince bir şekilde ayrıldığı, bu odaların farklı işlevler için düzenlendiği anlaşılmaktadır. Bodrum katta, deniz tarafında bir odada taş bir platform ve merdivenler bulunmaktadır; bu platformun geçmişte atölye olarak kullanıldığı aktarılmıştır. Ayrıca Veliahd Dairesi’nin bodrumunda eskiden 12 oda bulunduğu ve bu sayı zamanla 56’ya yükseldiği kaydedilmiştir.【3】
Milli Saraylar Resim Müzesi Osmanlı’da batılılaşma bölümü.
Resim Koleksiyonu
Müze, Millî Saraylar koleksiyonuna ait 300’den fazla tabloyu barındırmakta olup, bu eserler 11 farklı tema altında gruplandırılmıştır. Her bir tema, sarayın ayrı bir salonunda sergilenerek ziyaretçilere sunulmaktadır. 【4】
Sultan Abdülmecid ve Sultan Abdülaziz Salonu: Bu bölümde, Dolmabahçe Sarayı’nın inşa ettiren Sultan Abdülmecid ile kardeşi Sultan Abdülaziz’in portreleri sergilenmektedir. Sultan Abdülaziz, Veliahd Dairesi'ni kendisi için tahsis etmiştir.
Sultan Abdülaziz’in at üstünde portresi.
Osmanlı’da Batılılaşma: Osmanlı döneminde yaşanan askeri ve sosyal dönüşümleri ele alan bu bölüm, Batılılaşmanın etkilerini yansıtan çeşitli eserlerden oluşmaktadır.
Sultan III. Selim’in Bayram Merasimi.
Halife Abdülmecid Efendi ve İstanbul Görünümleri: Bu kısımda Halife Abdülmecid Efendi’nin Veliahd Dairesindeki kütüphanesi yer almakta olup, yerli ve yabancı sanatçıların İstanbul manzaralarını içeren eserleri sergilenmektedir.
Goupil Galerisinden Saraya Alınan Tablolar: Sultan Abdülaziz’in döneminde Paris’teki Goupil Sanat Galerisi’nden alınan eserler bu salonda sergilenmektedir.
İvan Konstantinoviç Ayvazovski Salonu: Müzenin en ihtişamlı bölümlerinden biri olan bu salon, merasim alanı olarak kullanılmıştır ve deniz temalı eserleriyle tanınan Rus ressam Ayvazovski’nin yapıtlarına ayrılmıştır.
Saray Ressamları: Polonyalı ressam Stanislaw Chlebowski’nin yanı sıra İtalyan ressamlar Luigi Acquarone ve Fausto Zonaro’nun eserlerini barındıran bu bölüm, saray ressamlarının yeteneklerini yansıtmaktadır.
Oryantalist Ressamlar ve Doğanın Cazibesi: Bu salonda, Doğu’yu Avrupalı bakış açısıyla resmeden oryantalist tablolar ve doğanın güzelliklerini işleyen eserler sergilenmektedir.
Ressam Félix-Auguste Clément’in imzasını taşıyan, Çölde Av eseri.
Yaver Ressamlar: Osman Nuri Paşa ve Şeker Ahmet Paşa gibi asker kökenli ressamların eserlerine adanmış bir bölüm olarak öne çıkmaktadır.
Türk Ressamları (1870-1890): Bu bölümde, Batılı anlamda Türk resminin öncüsü kabul edilen Şeker Ahmet Paşa, Süleyman Seyyid, Osman Hamdi Bey ve Halil Paşa gibi isimlerin yapıtları bulunmaktadır.
Portreler, Tarihi Kompozisyonlar ve Manzaralar: Yerli ve yabancı sanatçıların tarihi olayları, portreleri ve Osmanlı sarayındaki manzaraları konu alan tabloları burada sergilenmektedir.
Türk Ressamları (1890-1930): Hüseyin Zekayi Paşa, Hoca Ali Rıza, Şevket Dağ, İbrahim Çallı ve Hikmet Onat gibi sanatçıların Batılı tarzda eserleri bu bölümde ziyaretçilere sunulmaktadır.
