Multifidus Kası (çoğul: multifidi), omurganın her iki tarafında bulunan, sakrumdan servikal bölgeye kadar uzanan bir grup kas demetinden oluşur. Omurganın stabilizasyonunda kritik bir rol oynayan bu kas, transversospinalis grubunun bir üyesidir. Yüzeysel olmasına rağmen, omurga eklemlerinin sabitlenmesine ve hareket sırasında oluşan sürtünmenin azaltılmasına yardımcı olur.
Anatomik Yapı
Morfoloji ve Bağlantı Noktaları
Multifidus kası, omurganın boyun, sırt ve bel bölgelerinde bulunan, segmental stabiliteyi sağlayan derin bir sırt kasıdır. Kas, farklı omurga düzeylerinde çeşitli noktalardan başlar. Sakral bölgede, sakrumun arka yüzeyinden, sakrospinal ligamandan ve posterior superior iliak spinadan orijin alır. Lomber bölgede, lumbar omurların meme çıkıntılarından; torasik bölgede, torakal omurların transvers çıkıntılarından ve servikal bölgede, alt dört servikal vertebranın eklem çıkıntılarından başlar. Kas lifleri yukarı ve mediale doğru uzanarak, daha üst düzeydeki omurların spinöz çıkıntılarına tutunur. Lif uzunluğu farklılık gösterir: en yüzeyel lifler 3–4 omur yukarıya ulaşırken, orta derinlikteki lifler 2–3 omur yukarıya uzanır. En derin lifler ise doğrudan bitişik omurları birbirine bağlar. Bu tabakalı yapı, hem segmental hem de genel omurga stabilitesine katkı sağlar.
Embriyolojik Köken ve Sınıflandırma
Multifidus, epaksiyal (arka) kas kitlesinden gelişen derin sırt kasları grubundandır. Embriyolojik olarak paraksiyel mezodermden türeyen somitlerin dorsal bölgesinden kaynaklanır. Spinal kas sisteminin derin tabakasında yer alan multifidus, transversospinal kas grubu içinde sınıflandırılır. Bu grup aynı zamanda semispinalis ve rotatores kaslarını da içerir.
Sinir İnnervasyonu ve Vasküler Beslenme
Multifidus kası, ilgili spinal seviyelerdeki posterior (dorsal) rami tarafından innerve edilir. Bu sinirler, her omur düzeyinde kas liflerine doğrudan dallar vererek segmental kontrol sağlar. Vasküler olarak kas, ilgili segmental arterlerin dallarıyla beslenir. Bu damarlar aracılığıyla sağlanan perfüzyon, kasın metabolik ihtiyaçlarını karşılar.
Fonksiyon ve Klinik İlişkiler
Multifidus, omurganın en önemli segmental stabilizatör kaslarından biridir. Spinal erektör grubu, transversus abdominis ve oblik kaslara göre daha derinde yer alır. Bu sayede spinal eklemlerin aşırı hareketlerini kısıtlayarak omurga üzerine binen yükü dengeler ve mekanik verimliliği artırır. Kasın bu derin konumu, fonksiyonel stabilizasyonun yanı sıra proprioseptif duyuların düzenlenmesinde de önemli rol oynar. Özellikle lomber multifidus, bel omurgasında segmental kontrolün sürdürülmesinde temel rol oynar. Bu kasın aktivitesi, sıklıkla görülen kronik bel ağrısı ile yakından ilişkilidir. Ağrı durumunda, refleks inhibisyon nedeniyle multifidus aktivitesi azalır ve bu atrofi süreci, ağrı geçse bile devam edebilir. Bu durum, omurgada dengesizlik ve tekrar eden ağrı döngüsüne yol açabilir. Görüntüleme yöntemleri olarak, multifidus kasındaki yağ infiltrasyonu ve atrofi değerlendirmesi için manyetik rezonans görüntüleme (MRI) ve ultrasonografi kullanılabilir. Bu görüntüleme teknikleri, kas kalitesinin izlenmesi ve rehabilitasyon sürecinin takibi için de faydalıdır. Rehabilitasyon sürecinde, pelvik taban kaslarının aktivasyonu örneğin idrar akışını bilinçli olarak durdurma hareketi multifidusun refleksif olarak aktive edilmesine yardımcı olabilir. Ayrıca, hedefe yönelik egzersizler kasın yeniden devreye sokulmasını sağlar ve bel ağrısının nüks etmesini önlemeyi amaçlar.
