Murgul, Türkiye’nin kuzeydoğusunda, Artvin iline bağlı bir ilçedir. İlçe merkezi 48 km uzaklıktaki Artvin–Yusufeli karayolu üzerinde, Çoruh Vadisi’nin eteklerinde yer alır. İl sınırları içinde doğuda Artvin, batıda Arhavi, kuzeyde Borçka ve güneyde Yusufeli ilçeleri bulunur; 406 km²’lik yüzölçümünün %50’si orman, %45’i mera ve kayalık, %5’i ise tarım alanıdır. Merkez ile Damar beldesi olmak üzere 2 belediye ve 10 köyden oluşur.

^{Murgul (Kaynak: Murgul Belediyesi)}

Tarih

Murgul’un bilinen yerleşim geçmişi, Doğu Karadeniz’in tarihsel ve kültürel mirasının bir parçası olarak 11. yüzyıla dek uzanmaktadır. Bölge, bu dönemde önce Gürcü Krallığı ve sonrasında Bizans etkisi altında kalmıştır. 1070’li yıllardan itibaren Büyük Selçuklu akınları ile Türk hakimiyetine girmiştir. 16. yüzyılda ise Osmanlı İmparatorluğu, Samtshe-Saatabago beyliğinin topraklarını fethederek Murgul Vadisi’ni Çıldır Eyaleti sınırlarına dahil etmiştir.

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından bölge Rusya İmparatorluğu’nun eline geçmiştir. Bu dönemde nüfus hareketliliği yaşanmış, birçok köy göçlerle boşalmış, ancak ilerleyen yıllarda eski sakinlerinin bir kısmı geri dönmüştür. 1886 Rus nüfus sayımlarında köy isimlerine rastlansa da “Murgul” ismiyle bir yerleşim henüz bulunmamaktadır.

I. Dünya Savaşı sonrası, 1918-1921 arasında Murgul, kısa bir süre bağımsız Gürcistan sınırlarında yer almış, 1921 Moskova Antlaşması ile resmen Türkiye’ye bırakılmıştır. Cumhuriyetin ilanıyla birlikte Murgul, önce Borçka’ya bağlı bir nahiye olmuş, bu statü zamanla Artvin merkeze bağlanarak sürdürülmüştür. O dönemdeki nahiye merkezi bugün “Damar” olarak bilinen köydü. Murgul ise, maden işletmelerinin gelişmesiyle birlikte köy olarak yapılandırılmıştır.

1933 tarihli “Köylerimiz” kitabında ilk kez Murgul ismine rastlanmaktadır. 1964 yılında “Murgul” ismi yabancı kökenli olduğu gerekçesiyle “Göktaş” olarak değiştirilmiş, fakat bu değişiklik uzun ömürlü olmamış, 1987 yılında “Murgul” adıyla ilçe statüsü kazanmıştır.

Coğrafya ve İklim

Murgul, Çoruh Vadisi’nin yükselen eteklerini ve sarp dağ silsilelerini kapsayan bir coğrafyaya sahiptir. Arazi büyük ölçüde orman ve yaylalarla kaplı olup, yer yer dik yamaçlar oluşturur. İlçede tipik Karadeniz iklimi hüküm sürer; nemli ve ılıman yazlar, yağışlı kışlarla karakterizedir.

Nüfus‑Demografi

2024 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sonuçlarına göre Murgul’un toplam nüfusu 6331’dir; bu nüfusun 4935’i merkezde, 1396’sı köylerde yaşar. İlçede merkez ve Damar olmak üzere 2 belediye ile 10 köy bulunmaktadır.

Ekonomi

Murgul ekonomisi, Damar beldesindeki bakır işleme tesisi başta olmak üzere madencilik faaliyeti ile tarım, hayvancılık ve ormancılığa dayanır. Tarım arazisinin sınırlı olması, ilçe halkını madencilik ve ormancılığa yönlendirmiştir.

Turizm – Kültür – Mutfak

Başlıca turizm alanları ve etkinlikleri şunlardır:

• Murgul Esenköy Camii: Esenköy’deki bu Osmanlı dönemi camii, yöreye özgü taş işçiliği örneklerindendir.
• Kuş Gözetleme: İlçe sınırlarındaki yüksek platolar, Mart–Kasım aylarında göçmen kuş geçit noktasıdır ve izleme imkânı sunar.
• Yayla ve Doğa Yürüyüşü: İlçenin orman ve çayırlık alanları, yayla turizmi ve doğa yürüyüşü için elverişlidir.

Murgul halkının madencilik, tarım, hayvancılık ve ormancılıkla şekillenen yaşam biçimi, ilçe kültürünün temelini oluşturur.

Artvin yöresine özgü mutfak ürünleri Murgul’da da yaygındır:

• Süt ve süt ürünleri: peynir kuymağı, kaymak kuymağı
• Dağ otları ve sebzeler: dağ pancarı, ebegümeci, yaban semiz otu; lahana ve asma yaprağı sarmaları
• Hamur işleri: Laz böreği, katmer, erişte, hınkal
• Et ve taneli yemekler: kavurma, şiş kebap, keşkek, herisa
• Tatlılar ve çorbalar: hasuta, ballı lokum, püşürük çorbası.

Murgul, Çoruh Vadisi’nin dağ eteklerinden yükselen ormanlık alanlarla madencilik tesislerini bir arada barındıran; hem endüstriyel hem de ekoturizm potansiyeli taşıyan nadir ilçelerden biridir.