Köken

Mütegallibe kelimesi, Arapça "tegalüb" (galip gelme, baskın olma) kökünden türetilmiştir. Osmanlı Türkçesi'nde yerel yöneticiler veya zorla güç kazanan gruplar için kullanılmıştır. Kelime, zaman içinde siyasi ve tarihsel literatüre yerleşerek akademik kullanım alanı bulmuştur. Ayrıca, Osmanlı arşiv belgelerinde sıkça rastlanan bir terimdir.

Kullanım Alanları

• Tarih: Osmanlı Devleti döneminde, merkezî otoriteye meydan okuyan, baskı ve zorbalıkla hâkimiyet kuran güçler için kullanılmıştır. Özellikle 18. ve 19. yüzyıllarda taşra âyanları, mütegallibe olarak nitelendirilmiştir.
• Siyaset: Devlet otoritesini hukuka aykırı olarak ele geçiren veya baskı rejimi kuran kişiler için kullanılabilir. Bu bağlamda, günümüz siyaset literatüründe despotik yönetimleri tanımlamak için de kullanılabilmektedir.
• Hukuk: Hukukun üstünlüğünü ihlal ederek gücünü dayatan yapıları tanımlamak için akademik metinlerde yer alabilir. Osmanlı'da taşrada mütegallibe hâkimiyetine karşı hukuk reformları yapılmıştır.

Farklı Alanlardaki Kullanım

• Osmanlı Tarihi: Osmanlı'daki yerel beylerin merkezi otoriteyi zayıflatmasıyla ilişkilendirilen bir kavramdır. Anadolu ve Rumeli'de güçlü âyanlar için kullanılmıştır.
• Siyasi Literatür: Devlet otoritesine hukuka aykırı şekilde meydan okuyan yapıları tanımlamak için kullanılabilir. Despotizm, tiranlık ve feodal baskılar bağlamında ele alınabilir.
• Sosyoloji: Toplum üzerindeki baskıcı grupların iktidar mücadelesini tanımlamak için bazı akademik çalışmalarda yer almıştır.