Niğde Merkez Rum Kilisesi, Niğde merkez ilçeye bağlı Eski Saray Mahallesi’nde yer almaktadır. Yapı, XIX. yüzyıl Osmanlı döneminin sonlarında, bölgede yaşayan Ortodoks Rum cemaatine hizmet vermek üzere inşa edilmiştir. Kilisenin bulunduğu konum, tarihi Niğde Kalesi’ne yakınlığıyla da dikkat çeker.

Kilise, 1861 yılında yıkılan H. Prodromos Manastırı’nın yerine yapılmıştır. Aynı yıl içerisinde tamamlanan ve H. İoannes Prodromos’a (Vaftizci Yahya) adanan bu yeni yapı, şehrin katholikonu (baş kilisesi) olmuştur.

^{Rum Kilisesi (Türkiye Kültür Portalı)}

Mimari Özellikler

Doğu-batı doğrultusunda uzanan üç nefli bazilika planına sahip olan kilise, bazalt ve sarı trakit taşı gibi yerel malzemelerle inşa edilmiştir. Dış cephesinde düzgün kesme taş kullanımı öne çıkar. Yapının narteksi “U” şeklinde naosu çevreleyecek biçimde konumlanmış, toplam 15 bölmeye ayrılmış ve çapraz tonozla örtülmüştür. Güney cephesinde yer alan giriş dışında, kuzey cephesi simetrik biçimde düzenlenmiştir.

İç Mekân Düzeni ve Nefler

Naos bölümü beşer sütunlu iki sıra ile üç nefe ayrılmıştır. Orta nef, yan neflerden daha geniş ve yüksektir. Her nefin sonunda yarım yuvarlak formlu birer apsis yer almakta olup, orta apsis diğerlerine göre daha geniş tutulmuştur. Apsislerde yer alan aidicula tipi nişler, yapının özgün Hristiyan ikonografisine işaret eder. Narteksin üstündeki galeri katı da aynı şekilde “U” planlı olup, bu katlara güneybatıdaki merdivenle ulaşılmaktadır.

Bezemeler ve Duvar Resimleri

Kilisede hem taş işçiliği hem de duvar resimleri dikkat çeker. Taş süslemeler, sütun başlıkları ve apsislerde yer alan nişlerde yoğunlaşır. Duvar resimlerinin büyük bölümü günümüze ulaşmıştır. Özellikle naosta yer alan bitkisel motifli bezemeler ve figürlü sahneler, yapının liturjik işlevine uygun şekilde tasarlanmıştır.

Naosun doğu duvarında “Meryem’e Müjde”, merkezi tonozda ise “İsa’nın Göğe Yükselişi” ile dört İncil yazarına ait tasvirler bulunmaktadır. Ayrıca sütun kemerlerinde aziz figürlerine yer verilmiştir. Bu figüratif kompozisyonlar, dönemin Rum-Ortodoks sanat anlayışını yansıtan örnekler arasında yer alır.

Günümüzdeki Kullanımı

Zamanla ibadethane işlevini yitiren yapı, geçirdiği kapsamlı restorasyonların ardından kamu kullanımına açılmıştır. Günümüzde Niğde'de kültürel bir merkez olarak değerlendirilen yapı, halk kütüphanesi işlevi görmektedir. Mimari bütünlüğü korunarak restore edilen kilise, hem sivil mimarlık mirası hem de dinsel yapı örneği olarak değerlidir.