Nu.D-36, 1930’lu yıllarda Türkiye’de havacılığın gelişimine öncülük eden sanayici ve girişimci Nuri Demirağ tarafından kurulan Nuri Demirağ Uçak Fabrikası’nda üretilmiş yerli tasarım bir eğitim ve spor uçağıdır. Türkiye'nin kendi kaynaklarıyla uçak üretme vizyonunun somut örneklerinden biri olan Nu.D-36, Türk havacılık tarihinde teknik ve tarihsel açıdan önemli bir yere sahiptir.

 

^{Nu.D-36 Eğitim Uçağı (picryl)}

Geliştirme Süreci ve Tarihsel Arkaplan

Nu.D-36’nın tasarımı ve üretimi, Nuri Demirağ’ın 1936 yılında Yeşilköy’de kurduğu modern uçak fabrikasında gerçekleştirilmiştir. Uçak, yerli mühendis ve teknisyenlerden oluşan bir ekip tarafından geliştirilmiş ve bu süreçte Avrupa’daki çağdaş örnekler incelenerek özgün bir yapı oluşturulmuştur.

 

Nu.D-36'nın tasarım planları, Türkiye’nin ilk uçak mühendislerinden biri olan Selahattin Reşit Alan tarafından hazırlanmıştır. Uçak tasarımı yapılırken özellikle aerodinamik verimlilik, hafiflik ve kolay bakım gibi kriterler göz önünde bulundurulmuştur.

 

İlk prototip 1936 yılında tamamlanmış ve test uçuşları Yeşilköy Havaalanı’nda başarıyla gerçekleştirilmiştir. Uçağın testlerinde stabilite, manevra kabiliyeti ve yakıt tüketimi gibi parametreler değerlendirilmiş; sonuçlar, Nu.D-36’nın eğitim uçağı olarak kullanılabilirliğini teyit etmiştir. Uçağın üretim süreci, aynı zamanda Nu.D-38 gibi daha gelişmiş modellerin geliştirilmesine de temel oluşturmuştur.

 

1938 yılında Nu.D-36 uçağı ile gerçekleştirilen bir deneme uçuşunda, pilotaj görevini yürüten baş mühendis Selahattin Reşit Alan, Eskişehir İnönü Meydanı’na iniş sırasında görüş alanı dışında kalan bir engelle karşılaşır. Hayvan girişini önlemek amacıyla pist üzerine açılmış bir hendek nedeniyle uçak kaza yapar ve Selahattin Reşit Alan bu kazada yaşamını yitirir. Olay sonrasında Türk Hava Kurumu, kazayı uçağın yapısal kusurlarına bağlayarak sipariş sürecini durdurur. Nuri Demirağ bu ithama karşı hukuki girişimde bulunur ve davayı kazanır. Ancak buna rağmen THK uçakları satın almaz. Ek olarak, Demirağ’ın uçaklarını yurt dışına satmasını engelleyecek şekilde hukuki düzenlemeler yapılır. Gelişmeler sonucunda, sipariş alamayan fabrika 1944 yılında uçak üretimini durdurmak zorunda kalır. Takip eden dönemde tesis, sınırlı ölçekte metal parça üretimi gibi faaliyetlere yönelir.

Üretim Amacı

Nu.D-36’nın temel üretim amacı, sivil ve askeri pilot eğitimi için yerli imkanlarla geliştirilecek, güvenilir ve ekonomik bir uçak platformu oluşturmaktı. Uçak, genç pilotların uçuş eğitimlerini güvenli bir şekilde yapabilecekleri, aynı zamanda havacılığın yaygınlaştırılmasını destekleyecek hafif, dayanıklı ve kolay kontrol edilebilir bir model olarak tasarlanmıştır. Bu sayede dışa bağımlılığı azaltmak, yerli savunma ve sivil havacılığı geliştirmek hedeflenmiştir. Ayrıca, Nu.D-36 gibi uçaklarla yerli üretim kapasitesinin artırılması, havacılık sanayisinde teknik insan gücünün yetişmesine de katkı sağlamıştır.

 

^{Nu.D-36'nın Akrobatik Manevrası (Nuri Demirdağ Web Sitesi)}

Tasarım ve Teknik Özellikler

Tasarımında öncelik, hem pilot adaylarının temel uçuş eğitimlerini güvenli şekilde alabilmeleri hem de hafif sportif uçuşlarda kullanılabilecek, dengeli ve ekonomik bir model ortaya koymaktı. Uçak, ahşap gövde üzerine kumaş kaplama tekniğiyle üretilmiş ve bu yapı sayesinde hem üretim maliyetleri düşük tutulmuş hem de bakım kolaylığı sağlanmıştır. Kabin yapısı, iki kişilik tandem oturma düzenine sahip olacak şekilde planlanmış; bu sayede eğitmen ve öğrencinin aynı anda uçuş yapabilmesi sağlanmıştır.

 

Uçağın kalbinde 45 beygir gücünde Walter Mikron tipi bir motor bulunur; bu motor, dönemin hafif hava araçlarında yaygın olarak kullanılan güvenilir bir modeldir. Yaklaşık 160 km/s azami hıza ulaşabilen Nu.D-36, 480 km civarındaki menziliyle eğitim ve kısa mesafe sivil görevler için idealdi. Sabit iniş takımlarına sahip olan uçak, bu yönüyle hem basit yapıda hem de dayanıklı olacak şekilde tasarlanmıştı.

 

Boş ağırlığı yaklaşık 650 kilogram olan uçak, ilk uçuş testlerinden itibaren olumlu performans göstermiş; özellikle stabilite, kontrol kolaylığı ve yakıt ekonomisi gibi parametrelerde eğitim uçağı gerekliliklerini karşıladığı belgelenmiştir. Nuri Demirağ’ın havacılık okulunda pilot eğitiminde kullanılmıştır. Tasarımında işlevsellik, maliyet verimliliği ve milli kabiliyet ön planda tutulmuştur.

Tarihsel Önemi ve Akıbeti

Nu.D-36, Türkiye’de tamamen yerli mühendislik ve üretim imkanlarıyla geliştirilmiş ilk uçaklardan biridir. Nuri Demirağ’ın havacılığı millî bir mesele olarak görmesi, bu uçağın geliştirilmesine ilham vermiştir. Ancak devletin daha sonra havacılığa verdiği desteğin azalması ve politik baskılar nedeniyle Nu.D-36 gibi yerli projeler yaygın üretim şansı bulamamıştır.

 

Fabrikanın kapatılması ve projelerin durdurulması, yerli havacılık sanayisinin gelişimini uzun yıllar sekteye uğratmıştır. Buna rağmen Nu.D-36, Türk mühendisliğinin erken dönemdeki başarısını simgelemeye devam etmektedir.