Ortahisar Kalesi, Türkiye'nin Nevşehir iline bağlı Ürgüp ilçesinin Ortahisar beldesinde yer alan, Kapadokya bölgesinin jeolojik yapıları arasında farklı bir yere sahip olan doğal bir kaya kütlesidir. Antik dönemlerden günümüze ulaşan bu yapı, tarihsel ve mimari özellikleriyle hem savunma hem de yaşam alanı olarak kullanılmıştır.

Fiziksel Özellikleri ve Yapı Sistemi

Ortahisar Kalesi, yaklaşık 86 metre yüksekliğinde olup tüf adı verilen yumuşak volkanik kayaçlardan oluşmuştur. Bu jeolojik yapı, kalenin içinin ve dışının insan eliyle oyularak şekillendirilmesine olanak sağlamıştır. Kale, dikey bir kaya bloğu gibi yükselir ve çevresine göre oldukça baskın bir görünüm sunar. İçeride yer alan çok katlı mekânlar, tüneller, merdivenler ve odalar, birbirine bağlantılı bir sistem oluşturarak hem barınma hem de korunma amacı taşımıştır.

Kaleye oyulan odaların bazıları depo olarak kullanılmış; özellikle zengin tarım ve meyvecilik geleneğine sahip Kapadokya’da elma, patates, ayva gibi ürünlerin depolanması bu odalarda gerçekleştirilmiştir. Kaya kütlesinin içinde yer alan geçitler ve odalar, sıcaklık farklarını dengeleyen doğal yalıtımı sayesinde özellikle kış aylarında da kullanılabilir özelliktedir.

^{Ortahisar Kalesi (Türkiye Kültür Portalı)}

Tarihçesi

Ortahisar Kalesi’nin kesin inşa tarihi bilinmemekle birlikte, bölgede Roma ve Bizans dönemlerine ait izlere rastlanmaktadır. Yapının erken Hristiyanlık döneminde inziva ve korunma amacıyla kullanıldığı, daha sonra ise yerleşik halkın sığınak olarak yararlandığı düşünülmektedir. Bizans döneminde savunma fonksiyonu öne çıkmış, Osmanlı döneminde ise kalenin çevresinde yerleşim yoğunlaşarak bir kasaba dokusu oluşmuştur. 19.yüzyılın sonlarından itibaren Ortahisar, çevresindeki taş evler ve kale ile birlikte bölgenin dikkat çeken merkezlerinden biri haline gelmiştir. Özellikle bölgenin doğu ve batı cephelerindeki evler, kaleyle birlikte özgün bir siluet oluşturur.

Restorasyon ve Günümüzdeki Durumu

Ortahisar Kalesi, uzun yıllar boyunca doğal aşınma ve terk edilme nedeniyle kısmen tahrip olmuştur. Ancak 2000’li yıllarda başlayan restorasyon çalışmaları kapsamında kale güvenlik önlemleri alınarak ziyaretçilere açılmış ve 2013 yılında turizme kazandırılmıştır. Kaleye çıkan ziyaretçiler, zirveden Kapadokya'nın eşsiz vadilerini ve doğal oluşumlarını panoramik olarak izleyebilmektedir.

Ortahisar Belediyesi’nin yürüttüğü çevre düzenleme ve tanıtım faaliyetleri sayesinde, kale günümüzde Kapadokya turizminin önemli duraklarından biri hâline gelmiştir. Aynı zamanda kalenin çevresindeki geleneksel taş evler, kiliseler, kaya oyma depolar ve sokak dokusu da bölgenin kültürel değerini pekiştirir niteliktedir.