Osmanlı Dünyasında Himaye İlişkileri ve Yazılı Kültür, Uğur Öztürk tarafından kaleme alınmış, Sultan III. Murâd döneminde (1574–1595) himaye mekanizmalarının yazılı kültür üzerindeki etkisini konu edinen kapsamlı bir tarih ve edebiyat çalışmasıdır. Dergâh Yayınları’nın Türk Edebiyatı – İnceleme serisinde Temmuz 2024’te yayımlanmış olup, 560 sayfalık bir metin sunar.
Konu
Eser dört ana bölüm etrafında yapılandırılmıştır:
- Sultan III. Murâd’ın edebî kişiliği, şair kimliği, kaleme aldığı eserler ve özel mektupları.
- Saray çevresi, ulema ve paşalar gibi hami figürlerin dönemin yazarlarıyla ilişkileri.
- III. Murâd’a ithaf edilmiş telif, tercüme ve şerh eserlerin incelenmesi ile bu eserlerin sınıflandırılması; ayrıca dönem yapıtlarının dökümü.
- Bu sultanın himayesindeki şairlerin manzumeleri, özellikle 1582 sünnet şenliği vesilesiyle yazılan şiirlerle dönemin temsili ve kültürel özellikleri.
Temalar
- Himaye ve Edebî Koşulluluk: Patronsal ilişkilerin edebî üretime yön vermesi ve yazınsal içeriklerin şekillenmesindeki rolü ele alınır.
- Saray ve Entelijansiya: Sultan ile ulema, paşa ve şairler arasındaki etkileşim dinamiği anlatılır.
- Yazılı Kültürün Kurumsallaşması: Telif, tercüme, şerh faaliyetleri ve bu faaliyetlerin koleksiyonlaşması ele alınır.
- Kamu Törenleri ve Kültürel İfade: Sünnet, düğün gibi törenlerde şiir, ritüel-metin ilişkisi ve himaye gücünün temsil edilmesi anlatılır.
Anlatım ve Üslup
Öztürk, metnini sistematik bir yapıda oluşturmuş; tarihsel bağlamı belgelerle desteklemiştir. Arşiv belgeleri, mektuplar, şiir ve metin dökümleri akademik titizlikle betimlenmiştir. Üslup, düz anlatım ve belgelere referanslarla doğrudan ilerler; eleştirel tarih yazımı ile yazınsal çözümlemeyi dengeler.
