Payduşka Dansı, genellikle koreograflar ve dans araştırmacıları tarafından "kısa-uzun" ritmine sahip çeşitli dans türlerine verilen genel bir isimdir. Bu dans ailesi, dansçılar tarafından iki vuruşlu asimetrik ritimleriyle bir araya getirilen çeşitli zincir dansı formlarını içerir. Payduşka için bu ritim "kısa-uzun" olarak yorumlanır ve müzikal olarak en sık 5/16 metrikle yaklaştırılır. Ancak, bazı yerel müzisyenlerin bu ritmi 3/8 metrikte çaldığı da kaydedilmiştir.

Etimolojik Kökeni

Dansın adının etimolojik kökeni konusunda çeşitli teoriler bulunmaktadır. Yaygın bir görüşe göre, "Payduşko" adının Türkçedeki "paytak" kelimesinden geldiği ve "içe dönük bacaklı" veya "sallanarak yürümek" anlamlarını taşıdığı düşünülmektedir. Bulgaristan'ın Topolovgrad (Kavakli) bölgesindeki Yunanlılar bu dans için iki isim kullanmıştır; transliterasyon yoluyla "Μπαϊντούσκα" ve potansiyel olarak "Κουτσός" (Koutsós) olarak çevrilen ve "sakat, ayak veya bacaklardaki bir sorun nedeniyle düzgün yürüyemeyen" anlamına gelen bir kelime.

^{Payduşka Dansına Ait Bir Görsel (Yapay Zeka ile Oluşturulmuştur.)}

Klasik Payduşka Dansı

Klasik Payduşka dansı, temel dans motiflerinin stabil bir yapısına sahiptir. Bu yapı genel olarak "topallayan adımlar", "isteğe bağlı adımlar", "zıplama adımları" ve "arayüz" olarak adlandırılan kısımlardan oluşur. "Topallayan adım," Bulgar dansçıları tarafından sıklıkla Payduşko adımı olarak adlandırılır. Bu adım, sol yöne doğru gerçekleştirildiğinde, ilk vuruşta sağ ayağın sol ayağın önüne çapraz atılması ve ikinci vuruşta hafifçe aşağıya doğru bir hisle sağ ayağın geri atılması şeklinde tanımlanır. "Zıplama adımı" ise genellikle yerinde veya sağa doğru gerçekleştirilir; kısa vuruşta zıplama, uzun vuruşta ise adım atma eylemini içerir. "Klasik" Payduşka'nın iki ana tipi bulunmaktadır:

• Tip 1 (Payduşka troika): Bu versiyon en yaygın ve popüler olanıdır. 10 ölçülük bir dans frazından oluşur ve genellikle 16 ölçülük şarkılar eşliğinde icra edilir. 1920'lerde coğrafi olarak oldukça yaygınlaşmıştır.

• Tip 2 (Payduşka chetvorka): Bu versiyon da yaygın ve popüler bir dans olarak tanımlansa da, 12 ölçülük dans frazına sahip olmasına rağmen daha az belgelenmiş örneği bulunmaktadır.

Koreograflar bu iki versiyonu üç veya dört topallayan adıma göre ayırsa da, farklı "arayüz" adımları daha belirleyici görünmektedir. Dans frazının uzunluğu, müziğe kültürel olarak uyum zorunluluğu olmadığından, dans motiflerinin seçimiyle belirlenir. Ancak, 10 veya 12 ölçülük popüler frazları korumak için bazı uyarlamalar da yapılabilmektedir.

Payduşka'nın popüler formu ("Tip 1") 20. yüzyılın sonlarında Arnavutluk, Yunanistan, Sırbistan, Kuzey Makedonya ve Türkiye'deki dans repertuvarlarına yayılmıştır. Bununla birlikte, bu ritme sahip dansların coğrafi dağılımı, bunların Aşağı Tuna bölgesine endemik olduğunu düşündürmektedir. Sredna Gorna bölgesinde kaydedilen Payduşka varyasyonları, dansın "orijinal" kaynağına en yakın olabilecek versiyonları temsil etmektedir. Bu varyasyonlar, sola doğru topallama ve sağa doğru zıplama adımlarından oluşan klasik forma uymaktadır.