Peçe Bulutsusu (NGC 6960), Kuğu (Cygnus) takımyıldızı içinde bulunan büyük ve dağınık bir süpernova kalıntısıdır. Bu süpernovanın yaklaşık 8.000 yıl önce gerçekleştiği tahmin edilmektedir. Gözlemlenebilirliği, parlak filament yapıları ve geniş alan kaplaması nedeniyle özellikle astronomlar için önemlidir. İlk olarak 1784 yılında William Herschel tarafından keşfedilen Peçe Bulutsusu, 19. yüzyılda genişletilmiş gökyüzü kataloglarına dahil edilmiştir. Modern gözlemler Hubble Uzay Teleskobu, Spitzer, Chandra ve birçok yer tabanlı gözlemevi tarafından gerçekleştirilmiştir.

^{Peçe Bulutsusu (NASA)}

Genel Bilgiler

Peçe Bulutsusu olarak da bilinen NGC 6960 (Batı Parçası ya da Cadı Süpürgesi), NGC 6992 ve NGC 6995 (Doğu Parçası) ile IC 1340 gibi farklı katalog isimleriyle anılan yapı, Kuğu (Cygnus) Takımyıldızı içerisinde yer alır. Dünya'dan yaklaşık 2.400 ışık yılı uzaklıkta bulunan bu bulutsu, süpernova kalıntısı (Supernova Remnant, SNR) tipinde bir gök cismidir. Yaklaşık 110 ışık yılı çapındaki geniş bir alana yayılan bu oluşum, 7.0 civarında bir görünür parlaklığa sahip olup, amatör teleskoplarla gözlemlenebilen popüler bir derin uzay hedefidir.

Oluşum ve Yapı

Peçe Bulutsusu, genişleyen bir süpernova şok dalgasının yıldızlararası ortamla etkileşimi sonucu oluşmuştur. Yaklaşık 20 kat Güneş kütlesine sahip büyük bir yıldızın yaşam döngüsünün sonundaki süpernova patlamasıyla meydana geldiği düşünülmektedir. Patlamadan sonra geride kalan şok dalgaları, çevresindeki gaz ve tozla çarpışarak iyonize gaz filamentleri oluşturmuştur.

Peçe Bulutsusu, birkaç ayrı kataloglanmış bileşene sahiptir:

• NGC 6960: Batı parçasıdır ve genellikle Cadı Süpürgesi Bulutsusu (Witch’s Broom Nebula) olarak da adlandırılır. 52 Cygni yıldızının önünde yer alır.
• NGC 6992 ve NGC 6995: Doğu parçasını oluşturur ve en parlak alanlardandır.
• IC 1340: Doğu parçasının güney uzantısıdır.
• Pickering’in Üçgeni: Şok dalgalarının oluşturduğu dağınık yapıya sahip, adını Edward Charles Pickering’den alan merkezi bölgedir.

 ^{Peçe Bulutsusu'nun Ortaya Çıkarılması. (ESA YouTube)}

Teknik Özellikler

Peçe Bulutsusu, bir süpernova patlamasından geriye kalan gaz ve toz bulutlarından oluşan bir süpernova kalıntısıdır (SNR). Yaklaşık 2.400 ışık yılı mesafede bulunan bulutsu, uzayda yaklaşık 110 ışık yılı çapında geniş bir alana yayılmıştır. Patlamanın yaklaşık 8.000 ile 10.000 yıl önce gerçekleştiği tahmin edilmektedir ve kalıntılar günümüzde yaklaşık saniyede 1.500 kilometre hızla genişlemeye devam etmektedir. +7,0 kadir civarında bir görünür parlaklığa sahip olan Peçe Bulutsusu, optik ışığın yanı sıra X-ışını, morötesi ve radyo dalgaboylarında da detaylı bir şekilde gözlemlenebilir. Bulutsu içerisinde oksijen, hidrojen ve kükürt gibi elementlerin belirgin bir biçimde öne çıktığı tespit edilmiştir.

Fiziksel Özellikler

Peçe Bulutsusu, yaklaşık 8.000 ila 10.000 yıl önce gerçekleştiği düşünülen bir süpernova patlamasının kalıntısıdır. Günümüzde yaklaşık saniyede 1.500 kilometrelik genişleme hızıyla büyüyen bu dev bulutsu, gökyüzünde yaklaşık 3 derecelik bir alanı kaplar ki bu büyüklük, dolunayın çapının yaklaşık altmış katına karşılık gelmektedir. İçerdiği gazlar arasında hidrojen (H), oksijen (O) ve kükürt (S) gibi elementlerin iyonize olmuş halleri belirgin biçimde yer alır. Peçe Bulutsusu, optik dalga boyunda özellikle hidrojen-alfa (H-alfa), oksijen ([O III]) ve kükürt ([S II]) emisyon çizgilerinde güçlü bir şekilde parıldayarak dikkat çeker. Bu özellikleriyle hem profesyonel astronomların hem de amatör gözlemcilerin sıklıkla inceleme konusu olan önemli bir gök cismidir.

Gözlemlenebilirlik ve Bilimsel Önem

Peçe Bulutsusu, düşük yüzey parlaklığına sahip olduğundan çıplak gözle gözlenemez; ancak karanlık gökyüzü koşullarında geniş görüş açısına sahip dürbün ya da dar bant filtreli teleskoplarla detaylı biçimde gözlemlenebilir. Özellikle [O III] filtreleriyle yapılan gözlemler, iyonize oksijenin parlak yeşilimsi yayınım çizgilerini ön plana çıkarır.

Peçe Bulutsusu, şok dalgalarıyla yıldızlararası ortamın etkileşimini araştırmak için önemli bir örnek teşkil eder. Süpernova sonrası şokların moleküler gazı nasıl etkilediği, kimyasal elementlerin nasıl yayıldığı ve yıldızlararası maddenin nasıl yeniden şekillendiği gibi birçok astrofiziksel süreç bu bulutsu üzerinde incelenmektedir. Ayrıca yüksek enerjili X-ışını ve morötesi gözlemlerle yapılan çalışmalar, süpernova kalıntılarının evrimine dair bilgiler sağlamaktadır.