PXE (Preboot Execution Environment), bir bilgisayarın işletim sistemi yüklü olmadan önce ağ üzerinden başlatılmasını sağlayan bir sistemdir. Bu teknoloji sayesinde bilgisayar, yerel bir sabit disk veya optik sürücü gibi fiziksel depolama aygıtlarına ihtiyaç duymadan ağ kartı aracılığıyla başlatılabilir. PXE ile işletim sistemi imajı ağ üzerinde yer alan bir sunucudan (genellikle TFTP sunucusu) alınarak sistemin RAM’ine yüklenir ve çalışma bu ortam üzerinden sağlanır.

^{PXE Çalışma Diyagramı (Yapay Zeka ile Oluşturulmuştur)}

Tarihsel ve Güncel Kullanımı

PXE, başlangıçta üzerinde yerel depolama bulunmayan ve "ince istemci" olarak adlandırılan terminallerde işletim sistemi yüklemek amacıyla geliştirilmiştir. Bu tür sistemler, merkezi bir sunucu üzerinden işletim sistemi çalıştırarak yönetim kolaylığı sağlamaktadır. Günümüzde ise PXE, özellikle büyük ölçekli kurumsal ortamlarda istemci bilgisayarlara işletim sistemi kurulumunu uzaktan ve otomatik şekilde gerçekleştirmek için kullanılmaktadır.

PXE'nin Temel Bileşenleri

PXE teknolojisinin çalışabilmesi için aşağıdaki temel bileşenlere ihtiyaç duyulmaktadır:

• PXE Destekli Ağ Kartı (NIC): PXE desteği, ağ kartı üzerinde yer alan firmware aracılığıyla sağlanır. Bu kart, açılış sırasında DHCP sunucusundan IP adresi alır ve ağ üzerinden bir önyükleme imajı (örneğin WinPE) alarak sistem belleğine yükler.
• DHCP Sunucusu: İstemci bilgisayara IP adresi tahsis eder ve önyükleme için gerekli olan imaj dosyasının adı ile ağ üzerindeki konum bilgilerini sağlar.
• TFTP Sunucusu: PXE istemcisinin talep ettiği önyükleme imajı gibi dosyaların ağ üzerinden erişilebilir olmasını sağlar. PXE önyükleme aşamasında kullanılan temel aktarım protokolü TFTP’dir.

PXE'nin İşleyiş Süreci

PXE önyükleme işlemi şu adımlardan oluşur:

1. PXE desteğine sahip bir bilgisayar açıldığında, ağ kartı üzerindeki firmware içindeki PXE kodu devreye girer.
2. Bilgisayar, DHCP sunucusuna yayın (broadcast) yaparak IP adresi ile birlikte önyükleme yapılacak imajın adını ve konumunu talep eder.
3. DHCP sunucusu bu taleplere yanıt verir.
4. Bilgisayar, TFTP sunucusuna bağlanarak önyükleme imajını ve gerekli dosyaları talep eder.
5. TFTP sunucusu dosyaları istemciye iletir.
6. Bilgisayar, bu dosyaları belleğe yükleyerek ağ üzerinden başlatma işlemini tamamlar.

Bu süreçte istemci, DHCP sunucusundan IP adresini, PXE sunucusundan ise Ağ Önyükleme Programı'nın (NBP - Network Boot Program) yolunu alır. Daha sonra istemci NBP’yi indirerek çalıştırır.

Farklı Ağlardaki PXE Önyüklemesi

İstemci ve sunucu farklı IP ağlarında bulunuyorsa, DHCP isteklerinin ve PXE isteklerinin hedef sunuculara ulaşabilmesi için yönlendiricilerin yapılandırılması gerekir. Bu durumda, yönlendiricilerde IP yardımcısı (IP helper address) kullanılarak DHCP ve PXE isteklerinin doğru sunuculara yönlendirilmesi sağlanır.

PXE ve Configuration Manager

Configuration Manager ile birlikte PXE, ağ üzerinden işletim sistemi dağıtımı için kullanılabilir. Bu yöntemde işletim sistemi ve önyükleme imajları, PXE destekli bir dağıtım noktasına gönderilir. Sistem, hem mevcut bilgisayarların işletim sistemlerini güncellemek hem de yeni sistemlere işletim sistemi yüklemek için kullanılabilir.

Güvenlik Uyarıları

PXE protokolü, kimlik doğrulama ve şifreleme mekanizmaları içermediği için güvenli değildir. Bu nedenle, PXE istemcilerinin ve sunucularının yalnızca fiziksel olarak güvenli ve denetlenen ağ ortamlarında kullanılması önerilir.