Türkiye'nin Hatay ilinin Samandağ ilçesinde yetişen Arundo donax L. kamışından üretilen ve coğrafi işaret tescili bulunan Samandağ neyi, dokuz boğumlu ve üflemeli bir çalgıdır. Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından 23 Kasım 2020 tarihinde tescil edilmiştir.

Üretiminde Kullanılan Kamışların Özellikleri

Samandağ neyi, Arundo donax L. türü kamıştan üretilir. Bu kamış türü yalnızca Hatay ili Samandağ ilçesi sınırları içerisindeki Asi Nehri deltasında yetişir. Kamışların yetiştiği alan, Çevlik Plajı'ndan başlayıp Meydan Köyü Kel Dağ eteklerine kadar uzanan yaklaşık 7 kilometrelik ve kıyıdan itibaren 500 metre genişliğinde özel bir kıyı şerididir.

Bu bölgede yetişen kamışların diğer bölgelerde yetişenlerden farklı olmasını sağlayan başlıca özellikler şunlardır:

• Kısa ve çok düzenli boğumlar,
• Derin olmayan tomurcuk izleri,
• Düzenli çap, lümen çapı ve et kalınlığı değerleri,
• Yoğun odunlaşma gösteren ancak lümeni kapanmamış hücrelerden oluşan anatomik yapı,
• Geniş sklerankimatik epiderma bandı ve geniş demet kınları.

Bu özellikler sayesinde Samandağ neyi, ses kalitesi bakımından yüksek bir standarda sahiptir.

Samandağ Neyinin Yapısal Özellikleri

Samandağ neyi, sekiz natürel ve beş ara ses verebilen toplam 13 farklı ney çeşidi içinde özel bir yere sahiptir. Genel yapısal özellikleri şunlardır:

• 9 boğumdan oluşur.
• 15-25 mm çapında olup, biri arkada altısı önde olmak üzere toplam 7 delik içerir.
• İnternod (boğum arası mesafe) uzunlukları, düzenli ve belirli ölçülerdedir.
• Kamış gövdesi pürüzsüz ve oyuksuzdur.

Bu düzenli yapı, neyin hem sesinin dengeli olmasını hem de dayanıklılığını artırır.

Üretim Metodu

Samandağ neyi üretimi, aşağıdaki adımlarla gerçekleştirilir:

1. Kasım–aralık aylarında olgunlaşmış kamışlar toplanır.
2. Kamışlar, yapraklarından ayrılarak ağırlık asılarak kurutulur ve bahar aylarına kadar bekletilir.
3. Mayıs–haziran aylarında açık havada bir ay daha kurutulur.
4. Ney yapımı için uygun internod uzunluklarına sahip kamışlar seçilir.
5. Kamışlar kesilerek, içlerindeki tıkalı bölgeler açılır.
6. Nota delikleri belirlenen boğumlara uygun mesafelerle açılır.
7. Parazvane ve başpare takılarak ney tamamlanır.

Bu süreçte internod uzunlukları 55 mm ile 110 mm arasında değişir. Uzunluk arttıkça ses kalınlığı artar.

Ekonomik ve Kültürel Değer

Samandağ neyi, Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından 23 Kasım 2020 tarihinde tescil edilmiştir. Tescilden sonra ürünün bilinirliği artmış ve üretim kapasitesi yaklaşık 5 kat yükselmiştir. Önceden yılda 800–1000 adet üretim yapılırken, bu sayı tescille birlikte önemli ölçüde artmıştır.

Denetim ve Koruma

Samandağ neyi üretimi, Antakya Ticaret ve Sanayi Odası koordinasyonunda belirlenen denetim mercileri tarafından yılda en az bir kez ve gerektiğinde daha sık denetlenmektedir. Denetim esasları arasında:

• Kamışların Samandağ ilçesinde yetişmiş olması,
• Fiziksel özelliklerin uygunluğu (düzenli boğum aralıkları, pürüzsüz yüzey vb.),
• Üretim metoduna uygun üretim yapılması,
• Menşe adı amblemi ve logonun uygun kullanımı gibi kriterler yer alır.