Şaphane vişnesi, Prunus cerasus L. türüne ait, Türkiye'nin Kütahya iline özgü bir vişne çeşididir. Coğrafi İşaret Tescil Belgesi ile koruma altına alınmış olan bu vişne, Kütahya'nın merkez, Şaphane, Pazarlar ve Simav ilçelerinde deniz seviyesinden 900-1100 metre yükseklikte yetiştirilir.
Ayırt Edici Özellikler
Ürünün karakteristik özellikleri, yetiştiği coğrafyanın ekolojik koşullarından kaynaklanır. 900-1100 metre yükseklikte yetiştirilmesi, meyve iriliği, tadı ve aromasında artış sağlar. Meyve, yuvarlakça kalp şeklinde olup, ucu küttür ve kabuğu parlak, sert ve koyu kırmızı renktedir. Meyve eti koyu kırmızı renkte, az lifli ve çekirdeğe yarı bağlıdır. Tat olarak mayhoş ve aromatiktir. Hasat zamanındaki gece (12−150 C) ve gündüz (29−320 C) sıcaklık farkının yüksek olması, meyve kabuğunun sertleşmesini sağlar ve bu özellik, uzun mesafelere nakliye için avantaj sağlar. Şaphane vişnesi ağırlıklı olarak meyve suyu endüstrisinde kullanılır.
Şaphane Vişnesi'nin Toplanma Süreci (Anadolu Ajansı)
Fiziksel ve Kimyasal Parametreler
Şaphane vişnesinin ayırt edici fiziksel ve kimyasal parametreleri belirlenmiştir. Meyve ağırlığı 4,2-5,7 g, eni 18,5-23 mm, boyu 17,5-22 mm ve yüksekliği 17-21 mm arasındadır. Sap uzunluğu 5,5-7 cm ve sap ağırlığı 0,1-0,2 g iken, çekirdek ağırlığı 0,3-0,4 g'dır. Kimyasal olarak, meyvenin pH değeri 3,1-3,2, malik asit cinsinden titre edilebilir asitlik değeri %1,20-1,55 ve suda çözünen kuru madde (Briks) değeri %16-19'dur. Meyve eti sertliği 0,44-0,48 kg olarak ölçülmüş olup, meyve suyu oranı %42 ile %52 arasında değişmektedir. Bir ağacın ortalama verimi ise 25-30 kg'dır.【1】
Üretim Metodu
Şaphane vişnesi üretimi, belirli metotlar ve denetim süreçleri ile gerçekleştirilir.
- Bahçe Kurulumu: Su tutma özelliği yüksek olan kuru taban ve yüksek rakımlı araziler tercih edilir. Dikim aralıkları, arazinin tipine göre belirlenir: taban arazilerde sıra arası 6 m, sıra üzeri 5 m; kıraç arazilerde ise sıra arası 3 m, sıra üzeri 4 m'dir. Erken hasat için güney cepheli araziler daha çok tercih edilir.
- Gübreleme: Özellikle ilk kuruluş döneminde, dekara 2-3 ton yanmış çiftlik gübresi verilir ve bu uygulama iki yılda bir tekrarlanır. Ağaçların oluşum döneminde aşırı gübreleme, meyve oluşumunu geciktirdiği için sakıncalıdır. Verime yatmış ağaçlarda ise toprak ve yaprak analizleri sonucunda inorganik gübre verilir.
- Budama: Vişneler, taç yapılarının yayvan olma eğilimi nedeniyle genellikle modifiye lider (değişik doruk dallı sistem) şeklinde budanır.
- Hasat: Hasat olgunluğuna ulaşan meyveler 20 Haziran ile 30 Temmuz arasında elle, sapıyla birlikte toplanır. Bu yöntem, meyveye ve buket dallarına zarar verilmesini engeller. Hasat edilen vişneler, aynı gün içerisinde meyve suyu fabrikalarına sevk edilir.
Şaphane Vişnesi Görüntüsü (Anadolu Ajansı)
Depolama ve Muhafaza Koşulları
Şaphane vişnesinin depolama ve muhafaza koşullarına ilişkin spesifik bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, meyvenin yüksek sıcaklık farkı sayesinde oluşan sert kabuk yapısının, uzun mesafelere nakliye için avantaj sağladığı belirtilmektedir. Ürün, hasatın hemen ardından aynı gün içerisinde meyve suyu fabrikalarına sevk edilmektedir.
Denetim
Şaphane vişnesinin coğrafi işaret standartlarına uygunluğu, Kütahya Ticaret Borsası'nın koordinasyonunda bir denetim mercii tarafından kontrol edilir. Bu merci, Kütahya Ticaret Borsası'ndan bir, Kütahya İl Tarım ve Orman Müdürlüğü'nden iki ve Şaphane İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü'nden bir kişi olmak üzere dört temsilciden oluşur. Denetimler, yılda bir defa hasat döneminde yapılır; şikayet olması halinde ise 15 gün içerisinde ek denetim gerçekleştirilir.
Denetim kriterleri şunları kapsar: meyve ağırlığı, suda çözünen kuru madde miktarı (Briks), malik asit cinsinden titre edilebilir asitlik değeri, sap uzunluğu ve coğrafi işaret logosunun doğru kullanımı. Ayrıca, ilk kez bahçe kuranlar için arazi seçimi, dikim aralığı ve gübreleme gibi üretim metotları da denetlenir. Denetim tutanakları Kütahya Ticaret Borsası tarafından arşivlenir ve Türk Patent ve Marka Kurumu'na raporlanır.
