Saraybosna İnsan Safarisi Soruşturması, 1990’lı yıllarda Bosna Savaşı sırasında Saraybosna Kuşatması esnasında bazı zengin yabancıların Bosnalı sivillere para karşılığında ateş ettikleri yönündeki iddiaların yeniden gündeme gelmesi üzerine 2025 yılında İtalya’da başlatılan adli soruşturmadır.

Milano Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yürütülen soruşturma, “canavarca hisle ve kötü niyetle ağırlaştırılmış kasten adam öldürme” suçlamasıyla açılmıştır.

İddialar, 1992–1996 yılları arasında süren Saraybosna Kuşatması döneminde, bazı İtalyan ve diğer yabancı uyruklu kişilerin “hafta sonu keskin nişancısı” olarak Bosnalı Sırp milislerle iş birliği içinde sivillere ateş ettiklerini öne sürmektedir.

Soruşturma, İtalyan gazeteci ve yazar Ezio Gavazzeni’nin Şubat 2025’te Milano Başsavcılığı’na yaptığı resmi başvuru ile başlamıştır. Gavazzeni, “zengin, silah meraklısı ve aşırı sağ eğilimli kişilerin Bosna’ya giderek insanları öldürmek için para ödediğini” belirtmiştir.

^{Bosna Savaşı'nda keskin nişancı sokağı - (Associated Press)}

Tarihsel Arka Plan

1992–1996 yılları arasında süren Saraybosna Kuşatması, modern Avrupa tarihinin en uzun şehir kuşatmalarından biri olmuştur. Sırp birlikleri tarafından 6 Nisan 1992’de başlatılan saldırılar sonucu şehir 3,5 yıl boyunca bombalanmış, altyapı ve kültürel miras büyük zarar görmüştür. Kuşatma süresince 11.541 sivilin hayatını kaybetmiş, bunlardan 1.601’inin çocuk olduğu kaydedilmiştir.

Bosna Savaşı sırasında şehrin bazı bölgeleri “Sniper Alley” (Keskin Nişancı Sokağı) olarak anılmış, günlük yaşamın büyük bölümü keskin nişancı ateşi tehdidi altında geçmiştir.

Bosnalı Sırp milisler, Radovan Karadziç’in liderliği altında kenti kuşatma altına almış, kuşatma süresince çok sayıda sivil hedef alınmıştır. Karadziç, 2016 yılında Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından soykırım ve insanlığa karşı suçlardan hüküm giymiştir.

Sırp keskin nişancıların sivilleri hedef aldığına dair 1992–1995 dönemine ait yeni görüntüler 2021 yılında ortaya çıkmıştır. Bu görüntüler, Bosna Hersek’te yaşanan savaş sırasında işlenen eylemleri belgelemiştir.

Savaşa dair bazı tanıklıklarda, “yabancı uyruklu kişilerin savaş sırasında Saraybosna’da kuşatma altındaki sivilleri öldürmek için Bosna-Hersek’e seyahat ettikleri" ifadesi yer almıştır.

^{Bosna Savaşı'nda keskin nişancı sokağı - (Associated Press)}

Soruşturmanın Başlatılması

Saraybosna İnsan Safarisi Soruşturması, 2025 yılı Şubat ayında İtalyan gazeteci ve yazar Ezio Gavazzeni tarafından Milano Cumhuriyet Başsavcılığı’na sunulan suç duyurusu ile başlatılmıştır. Gavazzeni, savaş döneminde bazı İtalyan vatandaşlarının Bosnalı Sırp milislerle iş birliği yaparak “hafta sonu keskin nişancılığı” adı verilen faaliyetlere katıldıklarını öne sürmüştür.

Gavazzeni, suç duyurusunda “zengin, silah tutkunu ve aşırı sağ eğilimli kişilerden” oluşan bazı grupların 1990’lı yıllarda Bosna-Hersek’e seyahat ettiklerini belirtmiştir.

Şubat ayında sunulan başvuru dosyası 17 sayfadan oluşmuştur. Gavazzeni’nin başvurusu, Milano Başsavcısı Alessandro Gobbis tarafından değerlendirilmiş ve aynı yılın ekim ayında resmi soruşturma açılmıştır. Soruşturma kapsamında “canavarca hisle ve kötü niyetle ağırlaştırılmış kasten adam öldürme” suçlaması yöneltilmiştir.

Soruşturmanın açılmasına neden olan belgeler arasında, Gavazzeni’nin Kasım 2024’te Bosna Askeri Güvenlik Servisi’nden bir yetkiliyle gerçekleştirdiği e-posta yazışması da yer almıştır. Bu yazışmada, savaş sırasında Bosnalı Sırp milislerle birlikte hareket eden bazı İtalyanların kimlikleri hakkında bilgi paylaşılmıştır.

Soruşturmanın hazırlanmasında Nicola Brigida ve Guido Salvini isimli iki hukukçunun katkısı olmuştur. Brigida, Latin Amerika’daki insan hakları davalarında görev almış bir avukat, Salvini ise İtalya’da “Gladio” ve aşırı sağcı terör ağları üzerine yürütülen davalarda görev yapmış eski bir yargıçtır.

Savcılık tarafından yapılan açıklamalara göre, dosya “yeterli delil ve tanıklığa sahip olduğu” gerekçesiyle resmen işleme alınmış ve soruşturma Carabinieri’nin terör ve organize suç birimi (Raggruppamento Operativo Speciale – ROS) tarafından yürütülmeye başlanmıştır.

Soruşturma, Bosna’daki olaya karışan kişilerin kimliklerinin belirlenmesi amacıyla başlatılmıştır. Başsavcı Gobbis, “Bazı sorumluların kimliğine ulaşmayı umuyoruz.” ifadesiyle bu hedefi açıklamıştır.

İddiaların İçeriği

Soruşturma belgelerinde yer alan ifadelere göre, 1990’lı yıllarda bazı zengin kişilerin Saraybosna Kuşatması sırasında “insan safarisi” olarak tanımlanan faaliyetlere katıldıkları iddia edilmiştir. Bu kişilerin Bosnalı Sırp milislerle iş birliği yaparak hafta sonları sivillere ateş ettikleri belirtilmiştir.

İtalyan ve diğer ülke vatandaşlarının, Trieste kentinde toplanarak Bosna Sırp güçlerinin kontrolündeki tepelere taşındıkları ve burada milislerle birlikte sivillere ateş ettikleri ileri sürülmüştür. Kuzeydoğu İtalya’daki Trieste kentinden Cuma akşamları ayrılıp hafta sonunu Saraybosna’da Sırp güçlerle geçirip kısa süre sonra İtalya’ya döndükleri söylenmektedir. Bu kişilerin asker olmadıkları, çoğunlukla “radikal aşırı sağcı savaş turistleri” olarak tanımlandıkları bildirilmiştir.

Soruşturma dosyasında yer alan ifadelere göre, katılımcıların “Trieste’den hareket edip Bosna Sırp milislerinin bulunduğu tepelere ulaştırıldıkları” belirtilmiştir. İddialara göre katılımcılar bu faaliyetlere katılmak için yüksek miktarda para ödemiştir. La Repubblica gazetesinde yer alan bilgilere göre, bu meblağ “günümüz değeriyle 80.000 ila 100.000 avro” aralığında olmuştur.

Bazı tanık ifadelerinde, hedef alınacak siviller için bir “fiyat listesi” bulunduğu öne sürülmüştür. Bu listede, çocuklara ateş etmenin en yüksek bedelle “fiyatlandırıldığı” iddia edilmiştir.

Soruşturmada adı geçen tanıklardan biri, eski Bosna istihbarat görevlisi Edin Subašić’tir. Subašić, 1993 yılında yakalanan bir Sırp askerin sorgusu sırasında bazı İtalyanların bu faaliyetlere katıldığını öğrendiğini ifade etmiştir. Ayrıca, SISMI’nin bu seyahatlerin durdurulduğunu belirten bir rapor hazırladığı ifade edilmiştir.

Belgeler, Tanıklar ve Delil Süreci

Soruşturma kapsamında elde edilen belgeler arasında, İtalyan gazeteci-yazar Ezio Gavazzeni’nin hazırladığı 17 sayfalık suç duyurusu, Bosna ve Slovenya istihbarat yetkililerinin ifadeleri, tanık beyanları ve 2022 yapımı Sarajevo Safari belgeselinden elde edilen kayıtlar yer almıştır.

Belgelerde, Bosna istihbarat servisinden bir yetkili olan Edin Subašić’in 1993 yılında İtalyan istihbarat kurumu SISMI’yi bilgilendirdiği ve Trieste’den başlayan seyahatlerin tespit edilip durdurulduğunu belirttiği ifade edilmiştir. Soruşturma dosyasında, SISMI arşivlerinde bu konuda sınıflandırılmış belgelerin bulunduğuna dair bilgiler yer almıştır.

Tanıklar arasında ayrıca, Bosna istihbarat görevlilerinin yanı sıra savaş sırasında yaralanan bir itfaiyeci ve bazı sivil mağdurların bulunduğu bildirilmiştir. Belgelerde adı geçen tanıklıklardan birinde, İtalyan istihbaratının 1993 yılında konuya dair bilgi aldığı ve dosyaya ilişkin herhangi bir işlem yapılmadığı belirtilmiştir.

Soruşturma makamları tarafından belirlenen tanıklardan bir kısmı ifadeye çağrılmıştır. Tanıklıklarda, olaylara Milano, Torino ve Trieste’den en az beş İtalyan vatandaşının katıldığı, bu kişilerden birinin özel bir estetik cerrahi kliniği sahibi olduğu ve savaş sırasında Bosnalı Sırp milislerle birlikte hareket ettikleri bilgisi yer almıştır.

Ayrıca, Sloven yönetmen Miran Zupaniç tarafından hazırlanan 2022 tarihli Sarajevo Safari belgeselinde bu iddialara ilişkin iki tanığın ifadelerine yer verilmiştir.

Uluslararası Yankılar ve Soruşturmanın Genişlemesi

İtalya’da yürütülen soruşturmanın ardından, aynı konu farklı ülkelerde de inceleme altına alınmıştır. Amerika Birleşik Devletleri’nde, Temsilciler Meclisi üyesi Anna Paulina Luna, 14 Kasım 2025 tarihinde sosyal medya hesabı üzerinden yaptığı açıklamada, Bosna Savaşı’nda Saraybosna Kuşatması sırasında sivilleri öldürmek için para ödeyenler arasında Amerikalıların bulunup bulunmadığının araştırılacağını bildirmiştir.

Luna, Bosna Hersek Konsolosluğu ve İtalya Büyükelçiliği ile iletişim halinde olduğunu belirterek “hem İtalya hem de Bosna hükümetleri, olaya karışmış olabilecek Amerikalılar hakkında her türlü bilgiyi paylaşacak” ifadesini kullanmıştır.

Luna ayrıca, “Sivilleri vurmak için para ödemek ve daha kötüsü çocukları vurmak için para ödemek, ülkemizin müsamaha edemeyeceği bir kötülük seviyesidir” demiştir.

Belçika’da, eski Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC) ve Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi hâkimi Chris Van den Wyngaert, 17 Kasım 2025 tarihinde yaptığı açıklamada, eğer Belçika vatandaşlarının Saraybosna’daki “sniper turizmi”ne (keskin nişancı turizmi) karıştıkları tespit edilirse, Belçika savcılığının soruşturma başlatabileceğini belirtmiştir.

Wyngaert, bu tür suçların “insanlığa karşı suç” kapsamında değerlendirilebileceğini ve zaman aşımına tabi olmayacağını ifade etmiştir. Wyngaert ayrıca, görev yaptığı dönemde bu tür iddialara ilişkin herhangi bir kanıtla karşılaşmadığını belirtmiştir.

Bosna-Hersek makamları da İtalya’daki sürece destek açıklamıştır. Saraybosna’nın eski belediye başkanı Benjamina Karić, “Böylesine acımasız bir meselede gerçeği ortaya çıkarmak ve geçmişle hesaplaşmak istiyoruz.” demiştir. Bosna-Hersek’in Milano Başkonsolosu Dag Dumrukçiç de ülkesinin soruşturma makamlarıyla “tam iş birliği” içinde olacağını açıklamıştır.

Milano Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yürütülen soruşturma, Kasım 2025 itibarıyla aktif olarak devam etmektedir.