Sezai Karakoç (Ahmet Sezai Karakoç; d. 22 Ocak 1933, Ergani, Diyarbakır – ö. 16 Kasım 2021, İstanbul), Cumhuriyet dönemi Türk şiirinin önde gelen isimlerinden biri, düşünür, yazar ve siyasetçidir. Şiirlerinde metafizik temaları öne çıkararak Türk-İslâm medeniyetinin yeniden inşasını savunan Karakoç, “Diriliş” adını verdiği düşünce sistemiyle hem edebî hem de fikrî bir akım oluşturmuştur. Edebiyat, felsefe, tarih, siyaset ve medeniyet üzerine çok sayıda eser kaleme alan Karakoç, modern Türk düşüncesinde İslamcı ve kültürel muhafazakâr çizginin öncülerinden kabul edilir.

^{Sezai Karakoç Belgeseli (TRT Arşiv)}

Hayatı

Ailesi ve Çocukluk Yılları

Ahmet Sezai Karakoç, 22 Ocak 1933’te Diyarbakır’ın Ergani ilçesinde doğmuştur. Babası, Birinci Dünya Savaşı’nda Kafkas Cephesi’nde Ruslara esir düşen tüccar Yasin Bey; annesi ise Emine Hanım’dır. Ailenin lakabı “Leventoğulları” olup soyadı kanunu sonrası “Karakoç” soyadını almıştır.

Çocukluğu Ergani, Maden ve Piran (bugünkü Dicle) kasabalarında geçti. İlkokulu 1944’te Ergani’de bitirdi; Maraş Ortaokulu’nu 1947’de, Gaziantep Lisesi’ni 1950’de tamamladı. Küçük yaşlardan itibaren yoğun bir okuma alışkanlığı edindi. İlkokulda Battal Gazi hikâyeleri ve Muhammediye gibi klasik dinî metinleri okudu; ortaokulda Namık Kemal, Ziya Paşa, Tevfik Fikret ve Ziya Gökalp’in eserleriyle tanıştı.

Eğitim ve Memuriyet Hayatı

1950’de girdiği Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Maliye Bölümü'nden 1955’te mezun oldu. Aynı yıl Maliye Bakanlığı'nda göreve başladı; 1956’da müfettiş yardımcısı, 1959’da İstanbul gelirler kontrolörü oldu. 1965’te edebiyat çalışmalarına yoğunlaşmak amacıyla görevinden istifa etti, 1971’de kısa süreliğine geri döndü; 1973’te tamamen kamu görevinden ayrıldı.

Edebî ve Düşünsel Hayatının Başlangıcı

Üniversite yıllarında Necip Fazıl Kısakürek’in çıkardığı Büyük Doğu dergisinin etkisiyle İslamcı düşünceyle yakınlaştı ve Kısakürek’le tanıştıktan sonra onun çevresinde yer aldı. İlk yazıları 1950’li yıllarda Büyük Doğu’da yayımlandı. Daha sonra Yeni İstanbul, Hisar, Hilâl, Soyut, Pazar Postası, Türk Dili, Türk Yurdu, Şiir Sanatı gibi dergilerde şiir ve denemeleri yayımlandı.

Diriliş Dergisi ve Yayın Faaliyetleri

1960’ta Diriliş dergisini çıkarmaya başladı. Aralıklarla 1992’ye kadar süren bu dergi, hem bir edebiyat ve sanat dergisi hem de İslam düşüncesinin teorik tartışma zemini oldu. Karakoç’un dergi dışında başka bir mecrada yazı yayımlamama kararı, onun bütün edebî ve düşünsel faaliyetini “Diriliş” çizgisi etrafında topladığını gösterir.

Siyasî Faaliyetleri

Karakoç, İslam medeniyetinin yeniden inşasını amaçlayan “Diriliş” düşüncesini siyasî zemine taşımak amacıyla 1990’da Diriliş Partisi’ni kurdu ve 1997’ye kadar genel başkanlığını yürüttü. Parti, iki dönem seçimlere girmediği için kapatıldı. 2007’de aynı düşünsel çizgide Yüce Diriliş Partisi’ni kurdu.

Vefatı

16 Kasım 2021’de İstanbul’da 88 yaşında vefat eden Karakoç, Şehzadebaşı Camii haziresine defnedildi.

Edebî Kişiliği

Şiir Anlayışı ve Poetikası

Sezai Karakoç, İkinci Yeni şiir akımı içinde değerlendirilen ancak geleneği şiirinde koruyan bir şairdir. İkinci Yeni şairlerinin çoğu gelenekten kopuşu savunurken, Karakoç hem biçimsel hem de tematik düzlemde geleneği sürdürmüş, divan ve tasavvuf şiirinin imgelerini modern bir dilde yeniden işlemiştir.

Şairin poetik düşüncesi “poetik mantık” kavramı etrafında şekillenir. Onun “yeni mantık”ı, klasik mantığın ötesinde, “diriliş” düşüncesine bağlı bir yeniden doğuş fikrini taşır. Her şiir kendi iç mantığıyla var olur; bu, Karakoç’un “mantığım mantığın üstünde yeni” dizesinde ifadesini bulur.

Şiirlerinde İmge ve Metafizik Unsurlar

Karakoç’un şiiri metafizik bir düzlemde kurulur. Onun şiirlerindeki imgeler, İkinci Yeni’nin soyut dünyası içinde farklı bir bilinç taşır; bu imgeler “hakikat medeniyeti” fikrinin şiirsel izdüşümleridir. Ölüm, diriliş, hakikat, ışık, şehir, anne ve medeniyet gibi simgeler, şiir dilinde hem dünyevî hem de uhrevî anlamlar kazanır.

Edebiyat Yazıları ve Poetik Metinleri

Edebiyat Yazıları I-II adlı eserlerinde şiir anlayışını sistematik biçimde açıklamıştır. Ona göre şiir, varlığın ve varoluşun anlaşılmasını sağlayan estetik bir araçtır; anlamı ispatlanabilir olmaktan çok sezgi ve metafizik deneyimle kavranır.

Düşünce Dünyası ve Medeniyet Tasavvuru

Diriliş Fikri

Karakoç’un düşünce sisteminin merkezinde “Diriliş” kavramı yer alır. Diriliş; ruhun, İslam’ın ve insanlığın yeniden doğuşunu ifade eder. Ruhun dirilişi bireyin metafizik farkındalığı; İslam’ın dirilişi, Müslüman toplumların yeniden inşası; insanlığın dirilişi ise tüm insanlığın hakikat medeniyetine ulaşmasıdır.

Medeniyet Anlayışı

Karakoç, medeniyet kavramını Batı merkezli bir anlayıştan çıkararak çoklu bir yapı olarak ele alır. İslam medeniyetini “hakikat medeniyeti” olarak tanımlar ve Batı medeniyetinin insanı yabancılaştıran, metafizikten kopuk yapısına karşı bir alternatif oluşturur.

Siyasi ve Toplumsal Görüşleri

Sezai Karakoç’un siyasi düşüncesi İslamcılık ideolojisiyle örtüşür. O, bireyden topluma, toplumdan devlete doğru ilerleyen bir İslam medeniyeti tasavvuruna sahiptir. Devleti ümmet temelli bir “İslam konfederasyonu” olarak tasarlar. İslam’ı birey için ontolojik güvenlik alanı, toplum için ise düzenin temel normu olarak görür.

Psikolojik ve Dini Kişiliği

Karakoç’un kişiliğinde din, hayatın her alanına yön veren temel etkendir. Din; onun sanatı, siyaseti ve insan anlayışını biçimlendirmiştir. Karakoç, modern çağın bunalımını “hakikî Müslümanlıktan uzaklaşma” ile açıklar ve İslam’ı insanlığın kurtuluş reçetesi olarak sunar.

Eserleri

Karakoç’un külliyatı şiir, düşünce, inceleme, tiyatro ve biyografi türlerinde geniş bir yelpazeye sahiptir.

Şiir Kitapları

• Körfez (1959)
• Şahdamar (1962)
• Sesler (1968)
• Zamana Adanmış Sözler (1970)
• Gün Doğmadan (1982, toplu şiirler)

Düşünce ve Deneme Eserleri

• Diriliş Neslinin Amentüsü
• İslam’ın Dirilişi
• Ruhun Dirilişi
• İnsanlığın Dirilişi
• Çağ ve İlham dizisi
• Edebiyat Yazıları I-II-III
• Yapıtaşları ve Kaderimizin Çağrısı

Biyografik-Monografik Eserleri

Karakoç’un Yunus Emre (1965), Mehmed Âkif (1968), Mevlânâ (1988) ve Yitik Cennet (1974) adlı eserleri biyografik/monografik nitelik taşır. Bu eserlerde tarihî şahsiyetler üzerinden ideal insan modelini ve İslam medeniyetinin estetik temellerini işler.

Düşünsel Mirası ve Etkisi

Sezai Karakoç, Türk edebiyatında modern şiir ile gelenek arasında köprü kuran bir figür olarak kabul edilir. Onun “Diriliş” fikri, 20. yüzyıl sonlarında Türkiye’de İslamcı düşüncenin kültürel ve estetik boyutunu şekillendirmiştir. Yazı, şiir ve hayatı arasında bir çelişki bulunmadığı, bütün eylemlerinde aynı etik çizgiyi koruduğu yakın çevresince vurgulanmıştır.