Sındırgı çıtır kavun, Türkiye'nin Balıkesir iline bağlı Sındırgı ilçesinin Çakıllı ve Küçükbükü köylerinde yetiştirilen, menşe adıyla tescillenmiş yerel bir kavun çeşididir. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 30 Ekim 2023 tarihinde coğrafi işaret koruması altına alınmıştır. Tescil işlemi Sındırgı Belediyesi tarafından gerçekleştirilmiştir.

Köken ve Yetiştiği Alan

Bu özel kavun türü, yalnızca belirli bir coğrafi sınırda, yani Sındırgı ilçesinin iki köyünde yetiştirilmektedir. Bölgenin yüksek yağış oranı ve çernezyom yapısındaki verimli toprakları, kavunun karakteristik özelliklerini kazanmasında belirleyici rol oynar. Özellikle boz ve kara toprak olarak bilinen bu zeminler, ürünün lezzet ve yapı bakımından ayırt edici niteliklerini belirler.

Botanik Özellikleri

Sındırgı çıtır kavun, seledyn türü ata tohumlarından elde edilir. Hibrit tohum kullanılmaz; fideleme yöntemi tercih edilmez. Dış kabuğu ince, damarlı ve serttir; bu nedenle halk arasında “çıtır” olarak anılır. Kabuk rengi sarı ile yeşilin karışımıdır. Ortalama çapı 10–15 cm arasında değişir. Kimyasal yapısında pH değeri 5,7–6,3; toplam asitlik 0,07–0,1 g/100 g (sitrik asit cinsinden); suda çözünür kuru madde oranı ise %9–9,42 aralığındadır.

Geleneksel Üretim Süreci

Üretim süreci, bölgeye özgü geleneksel yöntemlerle yürütülür. İlk hasatta elde edilen olgun kavunların çekirdekleri, bez torbalarda karanlık ve serin ortamlarda saklanarak sonraki sezon için tohumluk olarak hazırlanır. Bu yönteme “bez süzme” adı verilir.

Ekim işlemi, Mayıs ayı ortasına kadar tamamlanır. Toprak, pullukla sürülüp karıklar açıldıktan sonra, çukurlara 8–10 adet tohum bırakılır. Tohumların üzeri, yıllanmış gübre ile kapatılır. Filizlenme genellikle ilk haftanın sonunda başlar; 15 gün içinde fideler topraktan çıkar. Takip eden haftalarda çapalama, boğaz doldurma ve ara sürme işlemleri yapılır. Temmuz başında çiçeklenme görülür; sıcaklık 35 °C’yi aştığında sulama gerekebilir.

Kavunlar Temmuz sonunda yayılmaya başlar; meyvelenme süreciyle birlikte olgunlaşma sürecine girilir. Ekimden yaklaşık 76–81 gün sonra ilk hasat yapılır. Olgunluk göstergeleri arasında alt kısımda oluşan yarık izleri ve kabuk üzerindeki tüylerin dökülmesi yer alır. Hasat Eylül sonuna kadar devam eder; bu dönemde ürünlerin çoğu toplanmış olur. Eylül sonrası kalan bitkilerde çürüme (yerel adıyla “kül”) gözlenebilir. Hasat sonrası kavunlar serin ve güneş almayan ortamlarda en fazla bir ay süreyle saklanabilir. Uzun süreli muhafazaya uygun değildir.

Denetim ve Koruma

Ürünün üretimi ve pazarlanması, Sındırgı Belediyesi koordinasyonunda oluşturulan üç kişilik bir denetim kurulu tarafından kontrol edilir. Bu kurulda belediye, ilçe tarım müdürlüğü ve yerel tarımsal kalkınma kooperatifinden uzmanlar yer alır. Denetimler yılda en az bir kez yapılır; gerektiğinde veya şikâyet üzerine ek kontroller de gerçekleştirilir.

Denetim sürecinde tohumlukların uygunluğu, üretim yöntemine sadakat, ürünün fiziksel ve kimyasal özellikleri ile menşe adı ambleminin doğru kullanımı değerlendirilir. Gerekli durumlarda kamu veya özel kuruluşlardan uzman desteği alınabilir.