Sofya, tarih boyunca farklı medeniyetlerin izlerini bir araya getirmiştir. Roma döneminden kalma kalıntılar, Bizans etkileri ve Bulgar mimarisi arasındaki Osmanlı yapıları, kentin çok kültürlü kimliğini tamamlayan unsurlardan biridir.
Beş yüzyıla yakın Osmanlı hâkimiyetinde kalan şehir, bu süreçte pek çok cami, hamam, çeşme ve kervansarayla donatılmıştır. Bugün bunlardan az bir kısmı ayakta kalarak Sofya’nın çok katmanlı tarihine tanıklık etmeyi sürdürmektedir.
Sofya’da Osmanlı izlerini taşıyan başlıca yapılar arasında Banyabaşı Camii, Ulusal Arkeoloji Müzesi, Sveti Sedmoçislenitsi Kilisesi, karakol kalıntıları ve bir Osmanlı çeşmesi yer almaktadır.
Banyabaşı Camii (Kadı Seyfullah Efendi Camii)
Molla Efendi Camii olarak da bilinen caminin halk arasında kullanılan adı Banyabaşı Camii’dir. Sofya’da Osmanlı’dan kalan cami özelliğini devam ettiren tek eser olan Banyabaşı Camii, şehrin tam kalbinde yer almaktadır. Burada ezan okunmakta ve cuma namazlarında cemaat, dışarı taşmaktadır. Mimari açıdan tek kubbeli yapısı, düzgün kesme taş işçiliği ve zarif süslemeleriyle öne çıkar.
Banyabaşı Camii (Fotoğraf: Meryem Şentürk Çoban)
Sofya Ulusal Arkeoloji Müzesi (Mahmud Paşa Camii)
Müze binası, Osmanlı döneminde inşa edilmiş olan Mahmud Paşa Camii (Koca Camii)’nin restore edilmesiyle oluşturulmuştur. Müze, Bulgaristan Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nın karşısında yer almaktadır. Günümüzde arkeoloji müzesi olarak kullanılmakta olup iç mimarisi cami yapısından tamamen uzaklaştırılmıştır. Ancak dış yapısı cami mimarisini yansıtmaktadır.
Sofya Ulusal Arkeoloji Müzesi (Mahmud Paşa Camii) - (Fotoğraf: Meryem Şentürk Çoban)
Müzenin koleksiyonunda, Bulgaristan topraklarında farklı dönemlerde yaşamış uygarlıklara ait çok sayıda eser bulunmaktadır. Taş Devri’nden Orta Çağ’a kadar uzanan geniş bir yelpazede sergilenen buluntular arasında prehistorik aletler, antik heykeller, mozaikler, madeni paralar ve ortaçağ sanatına ait örnekler yer alır.
Sofya Ulusal Arkeoloji Müzesi, hem barındırdığı eserler hem de Osmanlı mimarisinden gelen tarihi binasıyla şehrin çok katmanlı kültürel mirasının önemli bir simgesi olarak öne çıkmaktadır.
Sofya Ulusal Arkeoloji Müzesi Kapısındaki Osmanlıca Kitabe (Fotoğraf: Meryem Şentürk Çoban)
Sveti Sedmoçislenitsi Kilisesi (Kara Cami)
Sveti Sedmoçislenitsi Kilisesi, Sofya’da Osmanlı döneminde Kara Cami olarak inşa edilen yapının günümüzdeki adıdır. Cami, 16. yüzyılda Sofu Mehmed Paşa tarafından yaptırılmış olup Osmanlı klasik mimarisinin bölgedeki önemli örneklerinden biridir. Zaman içerisinde ibadet işlevini yitiren yapı, dönemin siyasi ve kültürel dönüşümleri sonucunda kiliseye dönüştürülmüş ve Sveti Sedmoçislenitsi adıyla anılmaya başlanmıştır.
Sveti Sedmoçislenitsi Kilisesi (Kara Cami) - (Fotoğraf: Meryem Şentürk Çoban)
Osmanlı Kışlası Kalıntıları
Sofya sokaklarında yürürken bazı tarihi kalıntılarla karşılaşabilirsiniz. Bunlar çeşitli dönemlere ait eserler olup bir kısmı da Osmanlı yapılarıdır. Kışla kalıntılarında Vasil Levski için bir anıt levha bırakılmıştır. Bu levhadaki yazıların bir kısmı silindiğinden okunması çok güçtür.
Osmanlı Kışlası Kalıntıları (Fotoğraf: Meryem Şentürk Çoban)
Osmanlı Çeşmesi
Sofya Bölgesel Tarih Müzesi'nin yan tarafında Osmanlı'dan kalma bir çeşme sergilenmektedir. Çeşme, aktif değildir. Ancak yakınında 2 adet modern çeşme bulunmaktadır. Muhtemelen Osmanlı çeşmesi bunlardan birinin yerindeydi. Çeşme üzerinde bir kitabe bulunmadığı gibi etrafında da bu çeşmeyle ilgili bir bilgi levhası yoktur. Çeşme kaldırım üzerinde sergilenmektedir.
Osmanlı Çeşmesi (Fotoğraf: Meryem Şentürk Çoban)
Kur'an Nüshası
Sofya Ulusal Tarih Müzesi'nde 14. yüzyıldan kalma bir yazma Kur'an nüshası sergilenmektedir.
Kur'an (Fotoğraf: Meryem Şentürk Çoban)
Sofya'daki tarih müzelerinde Osmanlı'yla ilgili sergilenen eserler antik eserlere veya Roma dönemi eserlerine göre oldukça azdır. Sofya Ulusal Tarih Müzesi'nde de Sofya Bölgesel Tarih Müzesi'nde de diğer dönemlerden kalma eserler birkaç odada sergilenirken Osmanlı eserleri sadece iki odanın küçük birer kısmında sergilenmektedir.
Akçe ve Altın Paralar
Sofya Ulusal Tarih Müzesi'nde Osmanlı dönemine ait akçe ve altın paralar da para bölümünde sergilenmektedir. 14. yüzyılda Rusçuk'ta bulunan gümüş akçelerin yanında 16. yüzyıldan kalma altın paralar da bulunmaktadır.
Osmanlı Altın Paraları, 16. Yüzyıl (Fotoğraf: Meryem Şentürk Çoban)