Sorkun Çömleği, Eskişehir’in Mihalıççık ilçesine bağlı Sorkun Köyü’nde, 800 yıllık bir zanaatkârlık geleneğinin ürünü olarak günümüze kadar ulaşmış özgün bir el sanatı ürünüdür. Coğrafi işaret tesciliyle koruma altına alınan bu çömlekler, endüstri çağının seri üretim etkilerinden uzak, doğaya ve geleneksel bilgiye dayanan yöntemlerle üretilir.

^{Sorkun Çömleği (Eskişehir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü)}

Coğrafi Sınır ve Üretim Yeri

Sorkun Köyü, Mihalıççık ilçesinin 12 km uzağında, yaklaşık 500 nüfuslu, 80 haneli bir yerleşim yeridir. Sakarya ve Porsuk nehirlerinin arasında yer alan bu köyde, köy halkının hemen hemen tamamı “atölye ev” formundaki konutlarında çömlekçilikle uğraşır. Bu zanaat, ustalıkla sürdürülen ve yeni kuşaklara aktarılan bir geçim kaynağıdır.

Hammaddesi ve Teknik Özellikleri

Sorkun Çömleği; kızıl ve ak toprakların özel oranlarla karıştırılmasıyla elde edilen çamurdan üretilir.

• Kızıl toprak: Aşılık ve Kocakızıllık mevkilerinden çıkarılır, %70 su çekme kapasitesine sahiptir.
• Ak toprak: Tilkiinliği, Kabaçam, Tuzla Kayaları ve Emircan mevkilerinden elde edilir, %69 oranında amyant içerdiğinden çömleğe parlaklık kazandırır.

Bu toprakların karışımı sayesinde ortaya çıkan poroz yapı, Sorkun Çömleklerini ısıl şoklara dayanıklı kılar. Açık pişirme yönteminin bir sonucu olarak iç kısımları siyah, dış yüzeyleri ise kızılımsı tonlarda olur.

Üretim Aşamaları

Sorkun Çömleği, altı temel aşamadan geçerek üretilir:

1. Çamur Hazırlama: Kızıl ve ak topraklar kurutulur, kaynar suda eritilir ve yoğrularak dinlendirilir.
2. Şekillendirme: Halka ve dip ekleme teknikleriyle çömlek gövdesi oluşturulur.
3. Kurutma: Güneş altında ya da kapalı havalarda doğal yöntemlerle kurutulur.
4. Kazıma: Yüzey pürüzleri kazıyarak giderilir, iç ve ağız kısımları suyla temas ettirilmez.
5. Sırlama: Ateşle ısıtılan çömlekler, kızıl bulamaçla kaplanarak sırlanır.
6. Pişirme (Ütme): “Küllük” adı verilen açık arazide yaklaşık 750–800°C’de pişirilerek tamamlanır.

Yöresel Türleri ve Kültürel Kimliği

Sorkun Çömlekleri, Neolitik dönemin çamur şekillendirme ve açıkta pişirme tekniklerini günümüzde yaşatan bir kültürel mirası temsil eder. Bu gelenek Ana Tanrıça kültürüyle bağlantılıdır ve köyün kadınları tarafından sürdürülmektedir.

Yörede formu binlerce yıldır değişmeden kullanılan tipik çömlek boyları şunlardır:

• Gıdı: En küçük boy.
• Cin: Orta boy.
• Birerlik: Büyük boy.
• Kuzuluk: Bütün bir kuzunun pişirilmesi amacıyla yapılmış özel çömlek türü.

Satış ve Pazarlama

Ürünler, Sorkun Köyü ile Odunpazarı’ndaki Atlıhan El Sanatları Çarşısı’nda satışa sunulmakta; köy muhtarlığı yaz aylarında gelen turistlerin atölye evleri gezerek alışveriş yapmalarını teşvik etmektedir. Pazarlama sürecinde herhangi bir sorun yaşanmazken, ürünler genellikle kâğıt ambalajlara sarılarak sunulmaktadır.

Denetim ve Koruma

Sorkun Çömleği, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 27.05.2021 tarihinde mahreç işareti olarak tescil edilmiştir. Denetimler Eskişehir Ticaret Odası’nın koordinasyonunda; Eskişehir Jeoloji Mühendisleri Odası ve Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Seramik Bölümü’nden uzmanların katılımıyla yürütülür. Denetimler yılda en az bir kez düzenli olarak gerçekleştirilir.

^{Sorkun Çömleği Belgeseli (ETOTV)}