Superior Gölü, Kuzey Amerika’da yer alan ve yaklaşık 82.103 km² (31.700 mil²) yüzölçümüne sahip dünyanın en büyük tatlı su gölüdür. 12.100 km³ su hacmine ve 3 katrilyon galonluk su kapasitesine sahiptir. Bu miktar, Kuzey ve Güney Amerika’yı 30 cm derinliğinde suyla kaplayabilecek düzeydedir. Dünya yüzeyindeki tüm tatlı suyun yaklaşık %8’i bu gölde bulunur.^【1】  Superior, ABD’nin Minnesota, Wisconsin ve Michigan eyaletleri ile Kanada’nın Ontario eyaleti arasında paylaşılmıştır.

Göl, yalnızca boyutlarıyla değil, doğasıyla da dikkat çeker. Ortalama su sıcaklığı 4°C (40°F) olan Superior Gölü, berraklığı ve düşük besin seviyesiyle “dünyanın en oligotrofik gölü” olarak tanımlanır. Yerli Ojibwe halkı tarafından “Gichi-Gami” (Büyük Deniz) olarak adlandırılmıştır. Göl, Henry Wadsworth Longfellow’un 1855 tarihli “Hiawatha” şiiriyle “Gitche Gumee” adıyla da tanınır hâle gelmiştir. 17. yüzyılda Fransız kaşifler gölü “Le Lac Supérieur” (üstteki göl) olarak adlandırmış; bu isim, daha sonra İngilizce’ye “Lake Superior” şeklinde geçmiştir.

Coğrafya

Superior Gölü, 563 km uzunluğa, 257 km genişliğe sahiptir. Kıyı şeridi 4.387 km’yi bulur ve bu uzunluk, kıvrımlar düzleştirilse Bahamalar’a ulaşabilecek bir mesafeye eşdeğerdir. Ortalama yüksekliği deniz seviyesinden 183 metre (602 feet) olan gölün en derin noktası 406 metredir (1.300 feet). Göl, yaklaşık 200 nehir ve dereyle beslenmektedir. Havza alanı Ontario’da Wabakimi Parkı’ndan Michigan’daki Pictured Rocks’a kadar uzanır. Bazı bölgelerde kara içine 257 km, bazı yerlerde yalnızca 8 km uzanır.

^{Superior Gölü Batimetrik Haritası (Databasin)}

Kıyı şeridi, kumlu plajlardan yüksek volkanik kayalıklara, ormanlarla kaplı falezlerden alçak taşlık sahillere kadar büyük çeşitlilik gösterir. Isle Royale, Apostle Islands ve Susie Islands gibi birçok adayı barındırır. Duluth (Minnesota) ve Thunder Bay (Ontario) göl kıyısındaki en büyük şehirlerdir. Bu şehirler hem ulaşım hem de maden ve ticaret açısından bölgenin ekonomik merkezleridir.

Hidrografi

Superior Gölü'nün hidrografisi hem büyüklüğü hem de karmaşık yapısı bakımından dikkat çekicidir. Göl, başta Nipigon, St. Louis, Pigeon, Pic, Kaministiquia, White ve Michipicoten nehirleri olmak üzere 200’den fazla akarsu ile beslenir. Havza alanında yer alan Ogoki ve Long Lac nehirleri, göle dışarıdan su katkısı sağlar. Gölün tek çıkışı, suyu Huron Gölü'ne taşıyan St. Mary’s Nehri’dir.

Superior’un su döngüsü yavaştır: Göle giren bir damla suyun çıkışı yaklaşık 191 yıl sürer. Göl tamamen donmaz; yalnızca bazı kış aylarında %40 ila %95 arasında yüzey buzla kaplanabilir. Ortalama su berraklığı 8 metre (27 feet), bazı bölgelerde ise 30 metreyi (100 feet) bulur. Bu özellik, gölü hem ekolojik açıdan hassas hem de çevresel izleme açısından değerli kılar.

Jeoloji

Superior Gölü'nün jeolojik tarihi, 1.1 milyar yıl öncesine uzanır. Orta Kıta Yarık Sistemi (Midcontinent Rift System) olarak bilinen jeolojik olay sırasında, kıta kabuğu yarılmış ve bu yarıktan çıkan lavlar katmanlar hâlinde yayılmıştır. Bu süreç, göl havzasının şekillenmesinin temelidir. Yarık, kuzeydoğudan güneybatıya Kanada’dan Kansas’a, güneydoğuda Michigan’a kadar uzanmıştır. Oluşan lav tabakaları zamanla soğuyarak volkanik kayaçlar hâline gelirken, yer altında yavaşça kristalleşen magmatik kütleler (örneğin Duluth Kompleksi) iri kristalli granit yapılarını oluşturmuştur.

Bu yarığın içine zamanla kumtaşları dolmuş ve ardından gelen buzul çağında bu tortul tabakalar aşındırılarak Superior Gölü'nün çanağı şekillenmiştir. Göl, bugünkü yüksekliğine yalnızca 2.000 yıl önce ulaşmıştır. Erozyona karşı dirençli volkanik kayalar göl kenarlarında dik ve sağlam kıyılar oluştururken, kumtaşı gibi zayıf tortullar kolayca aşınmıştır. Özellikle Isle Royale ve Keweenaw bölgeleri, yarığın iki zıt kenarını temsil eder ve önemli bakır rezervlerine ev sahipliği yapar.

^{Superior Gölü Genel Jeolojik Haritası (USGS)}

Ayrıca, Ontario kıyılarında yer alan kayaçlar 2.7 milyar yıl öncesine dayanır ve dünyanın en yaşlı kayaçları arasında yer alır.

İklim

Superior Gölü, etrafındaki iklimi önemli ölçüde etkileyen bir iç su kütlesidir. Bölge nemli karasal iklim kuşağında yer alır. Bahar geç gelir, yazlar serin, sonbahar ve kışlar ise fırtınalıdır. Yaz aylarında batı kıyısında gün batımı, doğuya göre 35 dakika daha geç gerçekleşir. Ortalama su sıcaklığı 4°C, yazın ise 13°C’ye kadar yükselir. Tamamen donması nadirdir; son olarak 1996 yılında kısa süreliğine tamamen donduğu kaydedilmiştir.^【2】 

Superior Gölü'nün güney kıyıları, özellikle Michigan’ın Keweenaw Yarımadası, yılda 5 metreyi aşan kar yağışlarıyla “dünyanın en yoğun göl kaynaklı kar yağışı”na maruz kalır. Bu olaylar, göl suyunun hâlâ sıcak olduğu sonbahar aylarında soğuk hava kütleleriyle çarpışmasından kaynaklanır. Bu göl etkili kar yağışları, yalnızca Büyük Göller çevresi, Hudson Bay doğu kıyısı ve Japonya’nın bazı kıyılarında görülen nadir doğa olaylarıdır. Superior Gölü'nün büyüklüğü yalnızca sıcaklık ve yağışları değil, aynı zamanda rüzgar desenlerini, sis oluşumunu ve ekosistem dengelerini de etkiler.

Ekoloji ve Biyoçeşitlilik

Superior Gölü'nün soğuk, temiz ve düşük besin içerikli (oligotrofik) suları, basit ama dengeli bir ekosistemi destekler. Yaklaşık 80 balık türü bu gölde yaşar. Bunlar arasında göl alabalığı, göl beyaz balığı, cisco, longnose sucker gibi yerli türler ile sonradan getirilen Atlantik somonu, sazan ve Pasifik somonları bulunur.

Göl çevresindeki boreal ve St. Lawrence ormanlarında 58 orkide türü ve çeşitli soğuk iklim bitkileri bulunur. Özellikle kuzey kıyı boyunca yer alan vadilerde, Arktik kuşakla benzer türler yer alır. Bu bitkilere “Kutup ayrıkları” (Arctic disjunction) denir. Ayrıca göçmen kuşlar için önemli bir durak olan göl çevresi, ilkbahar ve sonbaharda binlerce su kuşuna ve ötücü kuşa geçiş ve üreme alanı sağlar. Duluth’taki Hawk Ridge, günde 100.000’e kadar yırtıcı kuşun geçtiği önemli bir göç rotasıdır. Memeli faunasında kızıl sincap, kurt, vaşak ve hatta orman karibu’su gibi türler bulunur.

İnsan Yerleşimi ve Kültürel Tarih

Superior Gölü'nün çevresi binlerce yıldır insan yerleşimine ev sahipliği yapmaktadır. İlk olarak Piano insanları bölgeye buzul çağı sonrası göç etmiş ve avcılık yaparak yaşamışlardır. M.Ö. 5000 civarında, bölgede ticaret yapan Shield Archaic toplulukları ortaya çıkmıştır. Daha sonra Laurel halkı, balıkçılığı geliştirerek özellikle Michipicoten ve Pic nehirlerinde yaşamıştır. 17. yüzyıla gelindiğinde Ojibwe halkı, göl çevresinde binlerce kişilik topluluklar hâlinde yaşamaktaydı. Ojibwe ve daha geniş Anishinaabe toplulukları, Avrupalı tüccarlarla (özellikle Fransızlar) kürk ve gıda ticareti yaparak bölgenin ticari sisteminin merkezine yerleşmişlerdir.

18.yüzyılda Hudson’s Bay Company göl çevresindeki ticaretin kontrolünü ele geçirmiştir. 19. yüzyılda bakır madenciliği, kerestecilik ve ticaret faaliyetleriyle birlikte bölgeye yeni yerleşimler oluşmuştur. Bu dönemde Silver Islet gibi bölgelerde dünyanın en zengin gümüş madenlerinden biri işletilmiştir. Günümüzde ise bölge turizm, madencilik, ormancılık ve balıkçılıkla ekonomiye katkı sağlar. Thunder Bay ve Duluth limanları, Superior’un ulaşım ve ticaret konumları olarak günümüzde de önemini korumaktadır.