Suriye’ye yönelik ekonomik yaptırımların kaldırılması süreci, 2025 yılının Mayıs ayında Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği tarafından eşzamanlı olarak başlatılmış çok taraflı bir politika değişikliğidir. Bu süreç, hem Beşşar Esed rejiminin sona ermesi hem de yeni Suriye yönetimiyle kurulan diplomatik temaslar neticesinde hız kazanmıştır. ABD ve AB'nin eşgüdümlü kararlarıyla, yaklaşık on yıldır yürürlükte olan kapsamlı yaptırım rejimi kaldırılmıştır.
Donald Trump'ın açıklamasının ardından başkent Şam'da düzenlenen kutlama etkinlikleri, 13 Mayıs 2025. (Anadolu Ajansı)
ABD'nin Yaptırımları Kaldırma Kararı ve Uygulama Adımları
Trump Yönetiminin Politika Değişikliği
ABD Başkanı Donald Trump, 13 Mayıs 2025 tarihinde Riyad’da düzenlenen Körfez İşbirliği Konseyi Zirvesi öncesinde Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara ile gerçekleştirdiği görüşmenin ardından, Suriye’ye yönelik tüm ABD yaptırımlarının kaldırılacağını açıklamıştır. Bu açıklama, Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile yapılan temasların ardından duyurulmuştur. Trump, söz konusu kararla Suriye’ye “yeni bir başlangıç” için imkân verileceğini belirtmiştir.
ABD Başkanı’nın duyurusuna göre, daha önce Beşşar Esed rejimi döneminde uygulanan tüm ekonomik yaptırımların sona erdirilmesi öngörülmektedir. Bu karar, 25 yıl aradan sonra Suriye ile ABD arasında lider düzeyinde gerçekleşen ilk görüşme niteliğindedir.
Donald Trump'ın açıklamasının ardından başkent Şam'da düzenlenen kutlama etkinlikleri, 13 Mayıs 2025. (Anadolu Ajansı)
Genel Lisans 25 (GL 25) ve Yaptırım Muafiyetleri
23 Mayıs 2025 tarihinde ABD Hazine Bakanlığı’na bağlı Yabancı Varlıklar Kontrol Ofisi (OFAC), “Genel Lisans 25” (GL 25) başlıklı bir düzenleme yayımlamıştır. Bu lisans, Suriye Yaptırımları Yönetmeliği uyarınca yasaklanmış olan işlemleri yetkilendirerek, ABD’nin Suriye’ye yönelik yaptırımlarını fiilen kaldırmıştır.
GL 25 kapsamında, Suriye’ye yeni yatırım yapılmasına, finansal ve diğer hizmetlerin sağlanmasına, Suriye menşeli petrol ve petrol ürünleriyle ilgili işlemlere ve yeni Suriye hükümetiyle ticari ilişkiler kurulmasına izin verilmiştir. Bu lisans ayrıca, ABD'li finans kuruluşlarının Suriye Ticaret Bankası için muhabir hesaplar açmasına yönelik özel muafiyetler tanımaktadır. GL 25 ile birlikte, bazı daha önce bloke edilmiş kişi ve kurumlara yönelik işlemler de belirli koşullar altında serbest bırakılmıştır.
Dışişleri Bakanlığı’nın Sezar Yasası Muafiyeti
ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, 23 Mayıs 2025 tarihinde yaptığı yazılı açıklamayla, 2019 tarihli Sezar Suriye Sivil Koruma Yasası (Caesar Syria Civilian Protection Act) kapsamında öngörülen zorunlu yaptırımların 180 gün süreyle askıya alındığını duyurmuştur. Bu muafiyetin, temel kamu hizmetlerinin sağlanması ve insani yardım operasyonlarının etkin şekilde yürütülmesi amacıyla tanındığı belirtilmiştir.
Söz konusu muafiyet, elektrik, enerji, su ve sanitasyon gibi altyapı hizmetlerinin sağlanmasına, ayrıca uluslararası insani yardım kuruluşlarının faaliyetlerine engel oluşturan engellerin kaldırılmasına imkân tanımaktadır. Bu düzenleme, GL 25 ile birlikte yürürlüğe konulmuş olup yaptırım muafiyetlerinin kapsamı içinde finansal işlemler, yatırım faaliyetleri ve enerji sektörü bağlantılı ticari girişimleri içermektedir.
Yeni Suriye Hükümetiyle İlişkiler ve Kapsam Dışı Bırakılan Alanlar
GL 25 kapsamında yetkilendirilen işlemler yalnızca yeni Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara liderliğindeki geçici hükümeti kapsamakta olup, eski Beşşar Esed rejimine ve onunla bağlantılı kişi ve kurumlara yönelik yaptırımlar yürürlükte kalmaya devam etmektedir. Ayrıca, terör örgütleri, insan hakları ihlalcileri, uyuşturucu kaçakçıları ve savaş suçlularına yönelik yaptırımlar da sürdürülmektedir.
Rusya, İran ve Kuzey Kore gibi, Esed rejiminin “başlıca destekçileri” olarak sınıflandırılan devletlere yönelik yaptırım düzenlemelerinde herhangi bir gevşeme yapılmamıştır. Bu ülkeler lehine gerçekleştirilecek finansal ya da ticari işlemler GL 25 kapsamı dışında tutulmuştur.
Avrupa Birliği’nin Yaptırımları Kaldırma Kararı
AB Konseyi ve Dışişleri Bakanları Düzeyinde Alınan Kararlar
Avrupa Birliği (AB), 20 Mayıs 2025 tarihinde Brüksel’de gerçekleştirilen Dışişleri Bakanları Toplantısı’nın ardından Suriye’ye yönelik tüm ekonomik yaptırımların kaldırıldığını duyurmuştur. Açıklama, AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas tarafından yapılmıştır. Kallas, AB’nin bu kararı alırken Suriye halkının yeni, kapsayıcı ve barışçıl bir ülke inşa etme sürecine destek olma hedefini gözettiğini ifade etmiştir.
AB Konseyi tarafından yapılan resmi açıklamada, 14 yıl süren yaptırımların ardından Suriye’ye yönelik ekonomik kısıtlamaların kaldırılmasının siyasi bir karar olduğu belirtilmiş ve bu kararın Suriye halkına kendi kaderini tayin etme yönünde bir fırsat sunduğu vurgulanmıştır. Konsey, bu yaklaşımın “kademeli ve geri döndürülebilir” bir nitelik taşıdığını açıklamıştır.
Konsey Açıklamaları ve Geri Döndürülebilirlik Vurgusu
AB Konseyi tarafından yayımlanan resmi bildiride, yaptırımların kaldırılmasının kalıcı değil, gelişmelere göre yeniden gözden geçirilebilecek bir karar olduğu vurgulanmıştır. Açıklamada, “geçiş sürecindeki Suriye hükümetinin insan hakları ve temel özgürlüklere saygı göstermesi” gerektiği ifade edilmiş, AB’nin sahadaki gelişmeleri izlemeyi sürdüreceği belirtilmiştir.
Yine aynı belgede, AB’nin insan hakları ihlalcileri, rejim yanlısı silahlı gruplar ve ülke içi istikrarsızlığı körükleyen kişi ve kuruluşlara karşı bireysel hedefli yaptırımlar uygulamaya devam edeceği kaydedilmiştir. Silah satışı, gözetim teknolojisi ve iç baskı araçlarının ihracatına ilişkin sınırlamaların sürdüğü bildirilmiştir.
Bankacılık ve Enerji Sektörlerine Yönelik Düzenlemeler
Avrupa Birliği, yaptırımların kaldırılması kararı kapsamında, Suriye Merkez Bankası da dâhil olmak üzere çok sayıda bankacılık kuruluşu üzerindeki dondurulmuş fonlara erişim engelini kaldırmıştır. Bu karar, bankaların uluslararası sisteme yeniden entegrasyonuna olanak sağlamayı amaçlamaktadır. AB diplomatik kaynaklarına göre, bu adım ile Suriye’nin finansal istikrarına katkı sunulması ve bölgedeki ticari akışın yeniden canlandırılması hedeflenmektedir.
Ayrıca, Şubat 2025 tarihinde ilk olarak enerji ve ulaşım gibi sektörleri kapsayan yaptırımların “askıya alınması” yoluyla başlatılan süreç, 20 Mayıs’ta alınan nihai karar ile sonuçlandırılmıştır. Bu kapsamda, sanayi bankaları, kredi kurumları, ulaşım ve havayolu işletmeleri gibi kurumlar yaptırım listesinden çıkarılmıştır. AB üyesi devletlerin Suriye savunma ve içişleri bakanlıklarıyla teknik ve mali iş birliği yürütmelerine olanak sağlanmıştır.
Suriye Tarafının Tepkisi ve Beklentiler
Suriye Dışişleri Bakanlığı, AB’nin ekonomik yaptırımları kaldırma kararını yazılı bir açıklama ile “tarihi bir adım” olarak nitelendirmiştir. Açıklamada, bu kararın Suriye-Avrupa ilişkilerinde yeni bir dönemin başlangıcını teşkil ettiği ifade edilmiştir. AB’nin kararı, Suriye hükümeti tarafından “hukuk devleti ilkeleriyle uyumlu ve karşılıklı saygıya dayalı” bir yaklaşım olarak değerlendirilmiştir.
Suriye tarafı, Avrupa’da yaşayan Suriyelilerin ülkeye geri dönüşleri ve yatırım yoluyla yeniden inşa sürecine katkı sağlamalarının mümkün hâle geleceğini belirtmiş; bu kararın Avrupa ile ekonomik ve siyasi iş birliğini güçlendireceği vurgulanmıştır. Suriye’nin, Avrupalı şirketler ve yatırımcılarla işbirliğini artırma yönünde hazır olduğu açıklanmıştır.
ABD’nin Şartlı Yaptırım Muafiyetleri ve Ahmet Şara’ya Sunulan Talepler
Beyaz Saray Sözcüsü Karoline Leavitt tarafından yapılan açıklamada, ABD Başkanı Trump’ın, Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara’dan belirli şartların yerine getirilmesini talep ettiği belirtilmiştir. Bu şartlar arasında, İsrail ile Abraham Anlaşmaları'nın imzalanması, yabancı teröristlerin sınır dışı edilmesi, bazı Filistinli şahısların sınır dışına çıkarılması, DEAŞ’a karşı ABD ile iş birliği yapılması ve PKK/YPG kontrolündeki DEAŞ tutukevlerinin sorumluluğunun yeni Suriye hükümetine devredilmesi yer almıştır.
ABD Başkanı Donald Trump'ın, Suriye Cumhurbaşkanı Şara ile Suudi Arabistan'daki görüşmesi, 14 Mayıs 2025. (Anadolu Ajansı)
Ayrıca Trump, bu şartların yerine getirilmesinin ABD ile Suriye arasında yeni bir ilişki kurulmasına zemin hazırlayacağını belirtmiştir. Suriye tarafı ise bu talepler karşısında, terörle mücadele ve kimyasal silahların ortadan kaldırılması konusunda ABD ile ortak çıkarlarının bulunduğunu ve bu doğrultuda hareket edeceklerini ifade etmiştir.
Uluslararası Finansal Katkılar ve Bölgesel Destek Adımları
ABD’nin yaptırımları kaldırma kararının hemen ardından, Suudi Arabistan ve Katar, Suriye’nin Dünya Bankası’na olan toplam 15,5 milyon dolarlık borcunu ödemiştir. Bu bilgi, Dünya Bankası tarafından yayımlanan bir açıklama ile kamuoyuna duyurulmuştur.
Söz konusu ödeme, Suriye’nin yeniden yapılandırma ve kalkınma projeleri için uluslararası finansman kaynaklarına erişiminin önünü açmak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, ABD Hazine Bakanlığı'nın bu sürece paralel olarak yaptığı açıklamada, yeni yatırımların teşvik edilmesi ve Suriye'nin ekonomik altyapısının yeniden inşası için gerekli tüm yetkilendirmelerin uygulanacağı bildirilmiştir. Bu süreç, ABD Dışişleri Bakanlığı ve Ulusal Güvenlik Konseyi’nin koordinasyonunda yürütülmektedir.
