Tavus Kuşu Kelebeği, bilimsel adıyla Aglais io, kanatlarındaki göz desenleri sayesinde kolayca tanınan ve bilinen orta ila büyük boyutlu bir kelebek türüdür. Kelebek adını, kanat desenlerinin tavus kuşu tüylerindekine benzemesinden almıştır.
Yaşam Döngüsü ve Beslenme
Tavus kuşu kelebekleri uzun ömürlüdür ve bazıları bir yıla kadar yaşayabilir. Yaşam döngüleri; yumurta, tırtıl, krizalit ve yetişkin aşamalarından oluşur. Kışı oyuk ağaçlarda, kuru odunlarda, kulübelerde veya tavan aralarında yetişkin olarak kış uykusunda geçirirler. Mart gibi erken bir tarihte kış uykusundan uyanıp ürerler. Dişiler çoğunlukla mayıs ayında, genellikle Isırgan Otu (Urtica dioica) yapraklarının altına 500'e kadar yeşil yumurta bırakabilir. Tırtıllar yumurtadan genellikle Haziran veya Temmuz başında çıkar.
Tırtılların ana besin kaynağı Adi Isırgan Otu (Urtica dioica) olup, bazen Küçük Isırgan Otu (U. urens) ve Şerbetçiotu (Humulus lupulus) üzerinde de rapor edilmiştir. Tırtıllar genellikle siyah renkte olup, vücutlarında beyaz noktalar ve siyah dikenler bulunur. Tamamen büyüdükten sonra, Temmuz civarında kelebek olarak ortaya çıktıkları krizalitlerini oluşturmaya başlarlar. Koza (pupa) yeşil veya bazen kahverengi olup, konuk bitkiye karın bölgesinden asılı durur ve başında iki boynuz bulunur.
Yetişkin kelebekler, karahindiba, yonca, mercanköşk, çuha çiçeği, çan çiçeği, yakupotu, aster ve deve dikeni gibi çok sayıda nektar açısından zengin çiçekle beslenir. Ayrıca ağaç özsuyu, bal özü ve meyvelerden de beslendikleri bilinmektedir. Uzun ömürlü olmaları nedeniyle, beslenme alışkanlıklarını mevsime göre değiştirebilirler.
Tavus Kuşu Kelebeği Hakkında (Youtube-My Birding Year)
Dağılım ve Yaşam Alanı
Tavus Kuşu Kelebeği, İngiltere, İskoçya, İrlanda ve Galler dahil olmak üzere Britanya ve İrlanda genelinde yaygın olarak bulunur. Tür, geniş bir alana yayılmış durumdadır ve menzilini kuzey Britanya ve İrlanda bölgelerinde genişletmeye devam etmektedir. Çeşitli habitatlarda yaygın olarak görülür, bu nedenle bahçelerde sıkça rastlanan bir türdür. Ancak, genellikle orman açıklıklarının, yollarının ve kenarlarının korunaklı kısımlarını tercih eder. Deniz seviyesinden 2.500 metre yüksekliğe kadar olan bölgelerde de kaydedilmiştir.
Savunma Mekanizmaları
Tavus Kuşu Kelebeği, avcılardan korunmak için çeşitli savunma mekanizmalarına sahiptir:
- Kamuflaj: Kanatlarının alt kısımlarının koyu ve ölü yapraklara benzemesi, kış uykusu sırasında veya dinlenirken avcılardan gizlenmelerine yardımcı olur.
- Göz Desenleri: Kanatlarının üstündeki göz şeklindeki desenler, avcıları şaşırtmak veya korkutmak için hızla kanatlarını açarak maruz bırakılır; bu, kelebeğin kaçmasına olanak tanır. Kuşlar genellikle gözlere nişan aldığından, bu desenler saldırının vücut yerine kanatlara yönelmesini sağlayarak hayatta kalma şanslarını artırır.
- Ses Çıkarma: Tavus kuşu kelebekleri, yırtıcıları korkutmak veya uyarmak için kanatlarını birbirine sürterek tıslama sesi çıkarabilirler.
- Larva Savunması: Tırtılların konak bitkisi olan ısırgan otu, birçok hayvanın kaçınması nedeniyle bir savunma sağlar. Rahatsız edildiklerinde tırtılların vücutlarını bir yandan diğer yana hareket ettirerek büyük bir hayvan görünümü oluşturduğu, yeşil sıvılar ürettiği ve yere düştüğü düşünülmektedir.
Tavus Kuşu Kelebeği Görüntüsü (Pexels)
Ekolojik Rolü
Tavus kuşu kelebekleri, nektar arayışları sırasında tüylü vücutlarıyla polen taşıyarak birçok çiçekli bitkinin tozlaşmasına yardımcı olur. Ayrıca doğal ortamlarında av ve avcı ilişkilerinin bir parçasıdırlar. Parazitlerden muzdarip oldukları bilinmektedir; eşek arıları ve bazı sinek türleri larvalarının beslenmesi için yumurtalarını tırtılların üzerine bırakır. Ayrıca, kış uykusundaki kelebekleri etkileyen böcek öldürücü mantarlar da mevcuttur. Tavus kelebekleri, tırtıllara saldıran örümcekler ve kış uykusundaki yetişkinlerle beslenen odun fareleri gibi kemirgenler tarafından da avlanır. Mavi ve büyük baştankaralar gibi çeşitli kuşlar da uçuş sırasında bu kelebekleri avlar.
Koruma Durumu
Tavus Kuşu Kelebeği'nin korunma durumu hem Birleşik Krallık hem de Avrupa genelinde tehdit altında değildir. 2022'de Birleşik Krallık Kırmızı Listesi'nde "En Az Endişe Veren" (Least Concern) kategorisinde yer almıştır. Avrupa statüsü "Tehdit Altında Değil" olarak belirtilmiştir. Butterfly Conservation (Kelebek Koruma) öncelik düzeyi "Düşük"tür. Ancak, popülasyon eğiliminde 1976-2019 yılları arasında %-3'lük bir düşüş gözlemlenmiştir, buna karşın dağılım eğilimi 1975-2019 yılları arasında %36 artış göstermiştir. Popülasyonu, özellikle 2021 yılında Birleşik Krallık'ta azalmıştır.