Tekirdağ soğanı, Allium cepa L. türüne ait, yalnızca Tekirdağ ili ve bağlı ilçelerinde yetiştirilen, özgün morfolojik ve biyokimyasal özellikler taşıyan bir mutfak soğanıdır. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında menşe adı olarak tescillenmiş ve coğrafi işaret korumasına alınmıştır.

Coğrafi Sınır ve İklim Özellikleri

Üretim sahası, Tekirdağ ili sınırları içindeki Süleymanpaşa, Çorlu, Hayrabolu, Malkara, Muratlı, Marmaraereğlisi, Saray ve Şarköy ilçelerini kapsamaktadır. Bölge, Marmara ve Meriç havzalarında yer almakta olup yarı nemli iklim tipine sahiptir. Toprak yapısı organik madde açısından zengin, hafif killi-tınlı bünyededir. Bu özellikler, Tekirdağ soğanının karakteristik yapı ve dayanıklılığını doğrudan etkilemektedir.

Botanik Sınıflandırma ve Tür Özellikleri

Tekirdağ soğanı, Alliaceae familyasına, Allium cinsine ve Allium cepa L. türüne aittir. A. cepa L. var. cepa varyetesi içinde değerlendirilir. Şekil itibarıyla yandan bakıldığında hafif ters konik, üstten bakıldığında yuvarlak yapıdadır. İnce boyunlu, kabukları turuncu-bakır renkte ve parlaktır. Et rengi pembe ile açık mor arasında değişmekte, etli yaprakları sıkı dokulu ve orta kalınlıktadır.

Morfolojik Özellikler ve Ayırt Edici Nitelikler

Tekirdağ soğanı dış kabuk sayısının azlığı (2–4 adet), acımtırak tadı ve keskin kokusuyla dikkat çeker. 3–6 kardeş verme ve beyaz bacak oluşturma özellikleri, yeşil soğan üretimi için anaç olarak kullanılmasına olanak tanır. Ortalama baş eni 69,45 mm, baş ağırlığı ve baş uzunluğu da tür standardına uygundur. Et dokusu sıkı ve dayanıklıdır.

Üretim Metodu

Tekirdağ soğanı üç yıllık bir üretim döngüsüne sahiptir:

• Birinci yıl: Önceki sezondan ayrılan tohumluklar, uygun şekilde işlenen tarlalara dikilir. Çiçeklenme sonrası elde edilen “kara tohum”lar toplanıp kurutularak saklanır.
• İkinci yıl: Kara tohumlardan arpacık üretimi yapılır. Serpme ya da mibzerle yapılan ekim sonucunda yaz aylarında arpacık hasadı gerçekleştirilir.
• Üçüncü yıl: Arpacıklar tarlaya dikilir, gelişim süreci boyunca çapa, sulama, hastalık ve yabancı ot kontrolü yapılır. Haziran-Temmuz aylarında hasat edilir.

Kimyasal ve Besin İçeriği

Tekirdağ soğanı, yüksek suda çözünür kuru madde oranına (%17,50) sahiptir. Nem oranı %83,72, kuru madde oranı %16,28’dir. Ayrıca 100 gram üründe yaklaşık 11,94 g protein, 18,72 mg C vitamini ve 5,52 g invert şeker bulunur. Bu içerikler, ürünün saklanabilirliğini ve yapısal dayanıklılığını desteklemektedir.

Depolama ve Muhafaza Koşulları

Soğanlar, kurutulduktan sonra 0–2 °C’de ve %64 nispi nemde 6–8 ay süreyle saklanabilir. Depolama öncesinde tam kurutulmuş olması ve hastalıklı ya da yaralanmış olmaması önem taşır. Aksi durumda filizlenme riski artar. Depolarda nem oranının %70’i aşmaması gerekmektedir.

Coğrafi İşaret ve Hukuki Statü

Tekirdağ soğanı, menşe adı koruması altındadır. 21 Eylül 2022 tarihinde tescil edilmiş olup Tescil No: 1228, Başvuru No: C2021/040 olarak kayıt altına alınmıştır. Tescil ettiren kurum, Tekirdağ Ticaret ve Sanayi Odası’dır. Coğrafi işaret ibaresi ve menşe amblemi, ürün veya ambalajı üzerinde bulunmak zorundadır. Ambalajda yer almıyorsa işletmede görünür şekilde bulundurulmalıdır.

Kullanım Biçimi ve Pazarlama

Ürün, genellikle kurutulduktan sonra 50 kg’lık çuvallara veya kasalara konularak satışa sunulmaktadır. Ambalaj veya işletme ortamında coğrafi işaret logosunun ve menşe adı ambleminin açık şekilde sergilenmesi zorunludur. Bu uygulama, Tekirdağ soğanının taklit ve yanıltıcı kullanımını önlemeye yöneliktir.

Denetim ve Kalite Kontrol Mekanizması

Üretim, depolama ve etiketleme aşamaları; Tekirdağ Ticaret ve Sanayi Odası koordinasyonunda oluşturulan dört kişilik denetim mercii tarafından yılda en az iki kez denetlenmektedir. Mercii, İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, Süleymanpaşa Ziraat Odası ve Süleymanpaşa Belediyesi’nden temsilciler içermektedir. Gerekli durumlarda ek denetimler yapılabilir ve kamu ya da özel kuruluşlardan hizmet alınabilir.