12.yüzyılda Erzurum Kalesi'nin iç kısmında inşa edilen Tepsi Minare, Saltuklu Beyliği dönemine ait, işlevsel ve mimari açıdan dikkat çekici bir tarihî yapıdır. Aslen Kale Mescidi'nin minaresi olarak yapılan bu yapı, zamanla gözetleme kulesi ve saat kulesi olarak da kullanılmıştır. Tepsi Minare, bölgedeki en eski anıtsal yapılardan biri olması ve çok katmanlı tarihî geçmişiyle dikkat çeker.

Mimari Yapısı

Tepsi Minare, üç renkli kesme taştan yapılmış bir kaide üzerine inşa edilmiştir. Üzerinde yükselen silindirik gövde, tuğla malzeme ile örülmüş ve yukarıya doğru daralan bir formda tasarlanmıştır. Giriş kapısı düz atkı taşlıdır ve üzerinde sivri kemerli bir alınlık yer almaktadır. Gövdenin üst kısmında yer alan balkon, geçmişte hem ezan okuma amacıyla hem de gözetleme işleviyle kullanılmıştır.

_{Kış Ayında Tepsi Minare'nin Görünümü- Kültür Portalı}

Malzeme ve Teknik Özellikler

Minarenin inşasında kesme taş ve tuğla birlikte kullanılmıştır. Bu karışık teknik, dönemin mimari anlayışını ve yapım olanaklarını yansıtmaktadır. Yapı yüksekliğinin ve ince silindirik formunun savunma amacıyla da kullanıldığı tahmin edilmektedir.

Tarihsel Süreç ve İşlev Değişimi

Tepsi Minare, 1124-1132 yılları arasında Saltuklu Beyi Ebu’l Muzaffer Gazi İnanç Biygu Alp Tuğrul Bey tarafından inşa ettirilmiştir. Yapı, ilk olarak Kale Mescidi'nin minaresi olarak kullanılmakla birlikte, ilerleyen dönemlerde gözetleme ve saat kulesi işlevleri de kazanmıştır. 19. yüzyılın başlarında minarenin üst kısmına bir saat yerleştirilmiş ve bu dönemde halk arasında "Saat Kulesi" olarak da anılmaya başlanmıştır. Ancak orijinal adı ve işlevine uygun biçimde “Tepsi Minare” adı, bilimsel ve tarihsel doğruluğu yansıtmaktadır.

Restorasyon Çalışmaları

Zamanla yıpranan yapı, çeşitli dönemlerde onarımdan geçirilmiştir. 2018 yılında yapılan teknik incelemelerde, gövdede oluşan çatlakların nedenleri sismik cihazlarla analiz edilmiştir. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yürütülen bu incelemelerin sonucunda hazırlanan restorasyon projesi kapsamında, yapının özgün dokusuna zarar vermeden müdahaleler planlanmıştır. Amaç, hem yapısal güvenliği sağlamak hem de kültürel mirasın gelecek kuşaklara aktarılmasını mümkün kılmaktır.

_{Restorasyon Çalışmaları Sırasında Çekilmiş Bir Fotoğraf- AA}

Kültürel ve Turistik Önemi

Tepsi Minare, Erzurum’un tarihî kent dokusu içinde önemli bir simge yapı olarak öne çıkar. Saltuklular dönemine ait olması, onun Anadolu’daki en eski Türk-İslam mimarisi örneklerinden biri olarak değerlendirilmesini sağlar. Yerli ve yabancı turistler tarafından yoğun ilgi gören yapı, Erzurum Kalesi çevresindeki tarihî tur rotalarının önemli bir durağıdır. Ayrıca yapılan ışıklandırma çalışmalarıyla birlikte görsel değeri de artırılmıştır.