Tokat Atatürk Evi ve Etnografya Müzesi, Tokat il merkezinde yer alan Devegörmez Mahallesi, Devegörmez Sokak’ta konumlanmaktadır. Yapı, geç dönem Osmanlı konut mimarisine ait sivil bir konaktır. Aslına uygun olarak restore edilip müze haline getirilmiş bu ev, hem Atatürk’ün Tokat’a yaptığı tarihi ziyaretlerin bir mekânsal tanığı hem de dönemin geleneksel yaşam biçiminin yansıtıldığı bir etnografya müzesi olarak hizmet vermektedir.
Tokat Atatürk Evi ve Etnografya Müzesi (Türkiye Kültür Portalı)
Tarihî Önemi ve Atatürk’ün Ziyaretleri
Mustafa Kemal Atatürk, Millî Mücadele yılları ve Cumhuriyet’in ilk döneminde Tokat’a toplam altı kez gelmiş, bu ziyaretlerden üçünde Mustafa Vasfi Süsoy’a ait bu konakta konaklamıştır. İlk ziyaretini 26 Haziran 1919’da yapan Atatürk, burada bir gece kalmıştır. 25 Eylül 1924’teki ziyaretinde eşi Latife Hanım ile birlikte iki gece konaklamış; 19 Eylül 1928 tarihindeki ziyaretinde ise yeni Türk harflerini tanıttıktan sonra evde öğle yemeği yemiştir. Bu yapı, Atatürk’ün Tokat’ta konakladığı tek ev olması nedeniyle tarihsel bir önem taşımaktadır.
Evin Sahibi: Mustafa Vasfi Süsoy
Piyade Yüzbaşı Mustafa Vasfi Süsoy (1876–1934), Atatürk’ün Bandırma Vapuru ile Samsun’a çıktığı kadroda yer alan, Çanakkale ve Kurtuluş Savaşı’nda kurmay subay olarak görev yapmış bir asker ve siyasetçidir. Cumhuriyet’in ilanından sonra Tokat milletvekilliğine seçilmiş ve dört dönem görev yapmıştır. Süsoy, Atatürk’ün yakın silah arkadaşlarından biri olarak tanınır. Konağı, Atatürk’ün Tokat ziyaretlerinde bizzat kaldığı yer olmuştur.
Mimari Özellikleri
Konak, 19. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilmiş olup, geleneksel Osmanlı konut mimarisi örneklerinden biridir. İki katlı ve iç sofalı plan tipindedir. Giriş ve birinci katlarda yer alan sofalar, çift kanatlı kapılarla birbirinden ayrılmakta; yapı bu yönüyle biri sokağa, diğeri bahçeye açılan iki ayrı konut olarak da kullanılabilecek “iki yüzlü” bir plan yapısına sahiptir. Bahçede tipik Tokat konaklarında rastlanan bir şadırvan yer almaktadır. Üst katlardaki odalar, özgün konumları korunarak yeniden düzenlenmiştir.
Müzeye Dönüşüm Süreci
Konağın korunarak kamusal bir işlev kazanması amacıyla, yapı 28 Aralık 2001 tarihinde kamulaştırılmış; 7 Ekim 2003 tarihinde Kültür ve Turizm Bakanlığı’na tahsis edilmiştir. Gerekli restorasyon ve teşhir çalışmaları tamamlandıktan sonra, 26 Haziran 2007 tarihinde Tokat Atatürk Evi ve Etnografya Müzesi adıyla ziyarete açılmıştır. Restorasyon sırasında yapının tarihî dokusuna zarar verilmeden müdahale edilmiş; iç mekân düzenlemeleri döneme uygun şekilde gerçekleştirilmiştir.
Sergilenen Eserler ve Tematik Odalar
Müzede hem Atatürk’e ait eşyalar hem de geleneksel Tokat ev yaşantısını yansıtan etnografik eserler sergilenmektedir. Atatürk’ün kaldığı yatak odasında, döneme ait pirinç karyola, sedir ve koltuk gibi eşyalar yer almakta; yemek masasının bulunduğu alan, özgün örtüler ve servis takımlarıyla düzenlenmiştir. Atatürk’ün kahve içtiği şezlongun bulunduğu oda, “Kahve İçtiği Oda” olarak düzenlenmiştir. Bir diğer odada evin sahibi Mustafa Vasfi Süsoy’a ait kişisel eşyalar, madalyalar ve fotoğraflar yer almaktadır. Ayrıca geleneksel yer sofrası, minderler ve bakır kaplar gibi dönem eşyalarıyla hazırlanan etnografik bölümler de bulunmaktadır.
Kültürel ve Anıtsal Değer
Tokat Atatürk Evi ve Etnografya Müzesi, yalnızca bir konak ya da müze olmanın ötesinde, Atatürk’ün Tokat ile olan bağını somutlaştıran bir anı mekânıdır. Burada sergilenen eşyalar ve görsel belgeler, hem bir liderin hatırasını hem de dönemin sosyal-kültürel yapısını yaşatmaktadır. Müzede ayrıca Atatürk’ün Tokat ziyaretlerinde çekilmiş çok sayıda fotoğraf yer almakta, bu görseller yapının belgesel niteliğini pekiştirmektedir. Müze, hem yerli halk hem de ziyaretçiler için eğitici ve tarihsel bir durak işlevi görmektedir.
