Tokat bileziği, Tokat Mengil Kolluğu adıyla da bilinen, Tokat iline özgü geleneksel el sanatı ürünlerinden biridir. Altının tel hâline getirilmesiyle başlayan üretim süreci; burgu, zincir ve üçgen şeklinde işlenen tellerle devam eder. Bu tellerin belirli sayılarda ve sıralarda dizilmesiyle farklı türlerde Tokat bileziği modelleri elde edilir. Ortalama ağırlığı 80 ila 110 gram arasında değişen bilezikler; tel ustalığı, dizilim sanatı ve hassas işçilikle hayat bulur.

^{Tokat Bileziği (Tokat Valiliği)}

Örme Teller ve Bilezik Tipolojisi

Tel türleri ve kullanımları, bileziğin sıra sayısına göre değişkenlik gösterir. Üç sıralı bileziklerde iki üçgen, iki burgu ve bir zincir tel kullanılır. Beş sıralı modelde üç üçgen, dört burgu ve iki zincir bulunur. Yedi sıralı bileziklerde dört üçgen, altı burgu ve üç zincir tercih edilirken; dokuz sıralı en geniş modelde beş üçgen, sekiz burgu ve dört zincir tel yer alır. Bu farklılık, Tokat bileziğinin teknik çeşitliliğini ortaya koyar.

Üretim Süreci

Altının Hazırlanması

Üretimin ilk aşaması, külçe altının eritilerek kalıplara dökülmesi ve ardından çubuk formuna getirilmesidir. Bu çubuklar sülfürik asit çözeltisiyle temizlenir ve tel silindiri makinesinden geçirilerek inceltilir. Tellerin tavlanması ve balmumuna batırılmasıyla farklı kalınlıklarda tel çeşitleri elde edilir.

Telin Şekillendirilmesi

• Burgu tel, telin ikiye katlanıp sağa doğru iki kez bükülmesiyle elde edilir.
• Zincir tel, burgu telin sola bükülmesiyle oluşturulur.
• Üçgen tel, zincirin tekrar sola bükülmesiyle şekillendirilir.

Bileziğin Kurulumu ve Dizilimi

Hazırlanan örme teller uygun ölçülerde kesilerek halka hâline getirilir ve uçları kaynatılır. Tavlama sonrası hidroklorik asit çözeltisiyle yüzey temizliği yapılır. Örme teller belirli bir dizilimle (üçgen – burgu – zincir – burgu – üçgen vb.) aparat üzerine yerleştirilir. Altın kemerler iç yüzeye kaynatılarak sabitlenir ve ardından bilezik aparatından ayrılır.

^{Tokat Bileziği (Tokat Valiliği)}

Kilit Mekanizması ve Son İşlem

Bileziğin kilit kısmı kum döküm tekniğiyle hazırlanır ve bileziğin uçlarına kaynak yapılır. Tokalar birleştirildiğinde kalp formunu alır. Asit banyosu ve yaldız suyu ile yüzey temizlenip parlatılır. Ardından, elmas kalemle toka bölümü oyularak son form kazandırılır.

Coğrafi Sınır ve Koruma Statüsü

Tokat bileziğinin yüz yılı aşan geçmişi, bu ürünü sadece bir takı değil kültürel bir miras hâline getirir. Her aşaması ustalık gerektiren ve Tokat iline özgü üretim teknikleriyle şekillenen bu bilezik, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında Tokat Ticaret ve Sanayi Odası tarafından tescillenmiştir. Tüm üretim aşamaları Tokat ili sınırları içinde gerçekleştirilmekte olup, denetimler uzman kurumların iş birliğiyle yürütülmektedir.