Türk Hamam Müzesi, Türk hamam ve temizlik kültürünü sistemli biçimde belgelemek, korumak ve gelecek kuşaklara aktarmak amacıyla kurulmuştur. Müze, Türkiye'nin Ankara ilinin Beypazarı ilçesinde, 16. yüzyılda inşa edilen ve klasik Osmanlı mimarisi örneği olan Rüstem Paşa Hamamı içinde yer almaktadır. Restorasyon çalışmaları sonrası 9 Haziran 2012’de ziyarete açılmıştır. Proje, Ankara Kalkınma Ajansı tarafından desteklenmiş, akademik danışmanlığını Dr. Sema Demir yürütmüştür.
Türk Hamam Müzesi (Türkiye Kültür Portalı)
Tarihî Yapı ve Mimari Özellikler
Müze binası olan Rüstem Paşa Hamamı, halk arasında “Paşa Hamamı” olarak bilinir. Tipik bir Osmanlı kasaba hamamıdır. İçinde soğukluk, ılıklık, sıcaklık, halvet, traşlık, külhan ve hazne gibi geleneksel bölümler bulunur. Hamam, mimari değerleri korunarak restore edilmiş ve özgün yapısı bozulmadan müze işlevine uyarlanmıştır. Bu yönüyle yapı hem mimari bir belge hem de kültürel bir sergi alanı işlevi görmektedir.
Koleksiyon ve Eserler
Müzede sergilenen eserler; geleneksel hamam tekstilleri (peştemal, havlu, kese), metal ve kemik eşyalar (ibrik, tas, sabunluk), kişisel bakım araçları ve temizlikle ilgili aksesuarları kapsamaktadır. Koleksiyonun büyük bölümü satın alma yoluyla oluşturulmuştur. Ayrıca koleksiyona Hamide Özalp tarafından geçici sergilenmek üzere verilen değerli parçalar ve az sayıda bağış da dâhildir. Tüm eserler, uzmanlarca konservasyon ve kataloglama sürecinden geçirilmiştir.
Sergileme ve Kültürel Yorumlama
Müze, sadece nesne sergilemekle kalmaz; aynı zamanda geleneksel törensel yaşamı ve sözlü kültürü canlandırmalarla sunar. Özellikle “gelin hamamı” teması etrafında şekillenen bölümlerde, döneme ait eşyalar ve manilerle desteklenen teatral anlatımlar yer alır. “Hamam anası”, “hamam babası” ve “külhanbeyi” gibi figürler müze personeli tarafından kostümlü sunumlarla canlandırılır. Böylece ziyaretçiye tarihî bir yaşam biçimi görsel, işitsel ve duygusal düzeyde aktarılır.
Eğitim ve Ziyaretçi Deneyimi
Müze, farklı yaş ve öğrenme seviyelerine hitap edecek şekilde düzenlenmiştir. Etiketler ve bilgi panoları iki dilli (Türkçe–İngilizce) olarak hazırlanmıştır. Müze uzmanları ve rehberler eşliğinde gerçekleştirilen tematik geziler, ziyaretçilerin kültürel mirası daha iyi kavramalarını sağlamaktadır. Ayrıca tiyatro gösterileri, galeri konuşmaları ve konferanslar gibi etkinliklerle müze eğitici bir işlev de üstlenir. Müze giriş ücretleri ekonomik olarak erişilebilir düzeydedir.
Erişilebilirlik ve Kapsayıcılık
Müze, kolay erişilebilir olmayı hedeflemiştir ancak yapının tarihî mimarisi nedeniyle fiziksel engelli erişimi sınırlıdır. Buna karşın görme engelli ziyaretçiler, uzman rehber eşliğinde yapılan turlarda bazı nesnelere dokunarak bilgi edinebilir. Müze yönetimi, gelecekte tüm engel gruplarına hitap edecek erişim çözümleri üzerinde çalışmalar yürütmeyi planlamaktadır.
