Türk Tarih Kurumu Tarih Çevirme Kılavuzu, Miladi, Hicri ve Rumi takvimler arasında tarih çevrimini gerçekleştirmek amacıyla Türk Tarih Kurumu tarafından geliştirilmiş ve kullanıma sunulmuş bir yazılımdır. Web üzerinden erişilebilir. Program, girilen tarihsel verileri matematiksel ve astronomik hesaplamalara dayalı olarak diğer takvim sistemlerine çevirmektedir.
TTK Tarih Çevirme Kılavuzu (TTK)
Kullanım Prensibi
Program üç düzeyde tarih dönüştürme işlemi gerçekleştirmektedir:
1. Yıl düzeyinde çeviri: Sadece yıl girildiğinde diğer takvimlerdeki yaklaşık karşılığı hesaplanır.
2. Ay ve yıl düzeyinde çeviri: Ay ve yıl bilgisi girildiğinde ilgili ayın diğer takvimlerdeki karşılığı hesaplanır.
3. Gün, ay ve yıl düzeyinde çeviri: Tam tarih girildiğinde, girilen tarihin diğer takvimlerdeki karşılıkları yüksek doğruluk düzeyinde hesaplanır.
Çeviri sonuçları genellikle ±1 gün sapma payıyla tablo şeklinde sunulur.
Hicri Takvimle İlgili Özellikler ve Sınırlılıklar
Hicri takvimin yapısal özelliği gereği, ay başlangıçları “rüyet-i hilal” (hilalin gözle görülmesi) ölçütüne dayanır. Bu durum, ayın gökyüzündeki konumu dışında meteorolojik koşulların da takvim üzerindeki etkisini ortaya çıkarır. Tarih Çevirme Kılavuzu ise astronomik prensiplerle, yani ayın ve yerin periyodik hareketleri temelinde çalışır. Bu sebeple, özellikle tarihsel Hicri tarihlerde Miladi karşılık ±2 gün sapma gösterebilir.
Program, hilalin çıplak gözle görülme ihtimalinden ziyade, matematiksel olarak hesaplanan ay döngüsüyle ay başlarını belirlemektedir. Bu nedenle, tarihi olayların gün bazında hassasiyetle belirlenmesi gereken durumlarda (örneğin, 4 Zilhicce 987 Perşembe günü Takiyüddin Rasathanesi’nin yıkılması) araştırmacı, yaklaşık Miladi karşılık ile olayın gerçekleştiği haftanın gününü birlikte değerlendirerek kesin tarihe ulaşmalıdır.
Rumi Takvim Çevirisi
Rumi takvimle ilgili tarih çevrimlerinde böyle bir belirsizlik bulunmamaktadır. Rumi takvim, Miladi takvime göre sabit bir farkla ilerlediğinden, çevrim sonuçları doğrusal ve güvenilir olarak elde edilebilir.
Dini Günlerin Hesaplanması ve Rüyet-i Hilal
Hicri ay başlarının belirlenmesinde esas alınan “rüyet-i hilal” ölçütü, dini günlerin tespiti açısından belirleyici olup, günümüzde bu işlem Türkiye’de Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından yürütülmektedir. Diyanet, Kandilli Rasathanesi’nden alınan verilerle ayın görünürlüğüne dayalı olarak dini günleri ilan eder. Buna karşın TTK Tarih Çevirme Kılavuzu, ileri tarihli dini günlerin hesaplanması için değil, geçmiş tarihlerin çevrilmesi amacıyla hazırlanmış bir araçtır.
Tarih Çevirme Tablosu (TTK)
Bilimsel Güvenilirlik ve Kullanım Amacı
Türk Tarih Kurumu tarafından geliştirilen tarih çevirme programı, tarihçilerin bilimsel çalışma süreçlerini desteklemek üzere milyonlarca örnek üzerinde test edilmiş ve yüksek güvenilirlik düzeyine ulaşmıştır. Ancak programın, dini takvim hesaplamaları veya gündelik kullanım gibi amacı dışında kullanılması yanıltıcı sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle kullanıcının tarihsel bağlamı ve takvimin özelliklerini dikkate alması gerekmektedir.
