HÜRJET (Hürjet Jet Eğitim ve Yakın Hava Destek Uçağı), Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. (TUSAŞ) tarafından geliştirilmekte olan tek motorlu, tandem kokpitli jet eğitim ve hafif taarruz uçağıdır. Hem ileri seviye pilot eğitimi hem de hafif taarruz/close air support görevleri için tasarlanmıştır ve TUSAŞ tarafından özgün olarak geliştirilen, modern aviyonik ve silah yükü taşıma kabiliyeti olan bir platform olarak konumlandırılmaktadır. 

^{ANKA III ile Ortak Uçuş Gerçekleştiren HÜRJET (Anadolu Ajansı)}

Geliştirme Süreci

Proje Başlangıcı ve Arka Plan

HÜRJET projesi 2017 civarında TUSAŞ (Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş.) içinde başlatılan bir milli eğitim-hafif taarruz uçağı girişimidir. Amaç, Türkiye'nin ileri seviye jet eğitim ihtiyacını yerli kaynakla karşılamak ve aynı platformu hafif taarruz/close air support (CAS) görevleri için esnek bir şekilde kullanabilmektir. Proje, Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB) gözetiminde kavramsal tasarım, ön tasarım ve sistem mühendisliği aşamalarından geçmiştir. TUSAŞ, gövde, yapısal montaj ve entegrasyondan sorumludur. Bu gereksinim çerçevesinde HÜRJET, “eğitim ve operasyonel hafif taarruz” ikili rolüne odaklanan bir platform olarak planlanmıştır.

Prototip Aşamaları ve Test Süreçleri

2019–2022 döneminde tasarım doğrulama, kompozit ve metalik yapı geliştirme, iniş takımı ve sistem alt-bileşenlerinin testleri yapılmıştır. 2022 sonu itibarıyla prototip montajı tamamlanma aşamasına geldi. 2023 başlarında motor enerji verme ve yer testleri (engine run, ground taxi) gerçekleştirildi. İlk kayıtlı taksi testleri Mart 2023’te yapılmış ardından 25 Nisan 2023 tarihinde HÜRJET’in ilk uçuşunu gerçekleştirdiğine dair saha raporları ve fotoğraflı haber yayınları yer almıştır. İlk uçuş raporunda uçuş süresi, irtifa ve hız verileri ile “tüm sistemlerin çalıştığı” belirtilmiştir. Prototiplerden biri uçuş testleri, diğeri dayanım ve zorlama testleri için ayrılmıştır. Uçuş-test programı, düşük irtifa manevraları, hız profilleri, tırmanma-iniş testleri, G-limit doğrulamaları ve sistem-entegre fonksiyon testlerini kapsamaktadır.

Seri Üretime Geçiş ve Gelişmeler

TUSAŞ resmi takvime göre prototip doğrulamalarının ardından ara teslimatlar ve seri üretim hattı kurulumuna geçiş planlanmıştır. İlk seri teslimatlar 2026–2027 aralığı hedeflenmektedir. Uçuş-test safhası tamamlandıkça silah entegrasyon testleri (pylon ve aygıt yük testleri, hedefleme podu ile atış simulasyonları) ve sertifikasyon süreçleri (TSO/ülkesel tip sertifikasyonu, NATO uyum testleri) paralel yürütülecektir. Haber kaynakları, HÜRJET için öngörülen aylık üretim hızının ilk aşamada iki uçak/ay seviyesinde planlandığını bildirmiştir. Nihai seri üretim temposu talep ve ihracat sözleşmelerine göre şekillenecektir. İspanya’ya yönelik iddia edilen 45 uçaklık sipariş haberleri, programın ihracat potansiyelini göstermektedir ancak resmi takvim hükümet/şirket onayı süreçlerine bağlıdır. 

Teknik Özellikler ve Varyantlar

Genel Teknik Değerlendirme

HÜRJET, tek motorlu, tandem kokpitli, hafif-orta sınıf görevleri hedefleyen bir tasarımdır. Tasarım hedefi, düşük işletme maliyeti, yüksek eğitim verimliliği, esnek mühimmat taşıma kapasitesi ve bakım kolaylığıdır. Yapı malzemesi olarak metal-kompozit melez kullanımı tercih edilmiş, kritik kuvvet taşıyıcı elemanlarda alüminyum-lityum alaşımları ve yüksek sıcaklık bölgelerinde karbon-kompozit takviyeler yer almıştır. Uçağın manevra yapısı (+8 / −3 g düzeyleri), ileri seviye taktik eğitim ve akrobasi görevlerine uygundur. Motor tercihi olarak GE F404 benzeri turbofan seri-motorlar seçilmiştir. Bu durum motor sınıfı yüksek tepki, kabul edilebilir bakım maliyeti ve yaygın yedek parça ekosistemi sağlamayı amaçlar.

Teknik Özellikler Tablosu

Aşağıdaki tablo, açık kaynaklarda bildirilen/raporlanan değerlere dayalı derleme olup program ilerledikçe revize edilebilir.

• Mürettebat: 2 (tandem) — eğitmen arka, öğrenci ön.
• Uzunluk: ~13,0–13,6 m.
• Kanat açıklığı: ~9,5–9,8 m.
• Yükseklik: ~4,2–5,1 m.
• Kanat alanı: ≈24–35 m²^【1】 .
• Motor: 1 × turbofan (önerilen: GE F404 serisi, ~17.600–19.200 lbf aralığında itiş).
• Maksimum hız: ≈ Mach 1.2–1.4 (kaynaklar Mach 1.4 olarak raporlamaktadır).
• Servis tavanı: ≈13.700 m (≈45.000 ft).
• Menzil / Ferry: ≈2.200–2.600 km (konfigürasyona bağlı).
• Faydalı yük / silah kapasitesi: ≈2.5–2.7 ton (harici pylons + iç konfigürasyon).
• G-limitleri: +8g / −3g (eğitim/akrobasi dayanımı raporları). 

^{HÜRJET Teknik Özellikleri Görseli (Anadolu Ajansı)}

Kullandığı Mühimmatlar ve Yetenekleri

• Hava-Hava: Kısa menzilli seyrüsefer ve yakın muharebe füzeleri (ör. AIM-9X tipi veya millî eşdeğerler Gökdoğan/Bozdoğan konfigürasyonu) için iki taraflı pylon entegrasyonu.

• Hava-Yük / Hava-Zemin: Lazer güdümlü bombalar (Teber, LGK), GPS/INS güdüm setli keskin güdümlü kitler (HGK/KGK tipi), minyatür ve taktik sınıf seyir mühimmatları için uyumlu pylon konfigürasyonları. Bazı haber kaynakları ayrıca yerli SOM benzeri mühimmat taşıma potansiyelinden söz etmektedir fakat bunun uygulanabilirliği entegrasyon ve yapısal onaylara bağlıdır.

Elektronik Harp ve Keşif Sistemleri

Platformda hedefleme podu entegrasyonu (laser designator / FLIR), G-buoy/EO sensör podları, lazer işaretleme ve elektronik destek tedbirleri (ESM) taşıma yeteneği öngörülmektedir. Ayrıca görev bilgisayarı entegre aviyonik mimarisi ile dijital taktik veri bağlantıları (Link-16 benzeri) ve yer/filo komuta ağlarına adaptasyon planlanmıştır. HUMS (Health & Usage Monitoring System) ve dijital bakım destek yazılımları, uçuş emniyeti ve bakım periyodlarını optimize etmek için tasarlanmıştır.

Yerli ve Yabancı Silah Entegrasyonları

TUSAŞ, millî mühimmat üreticileriyle (Roketsan, TÜBİTAK SAGE vb.) entegrasyon için çalışma yürütmektedir. Ayrıca NATO ve müşteri gereksinimlerine göre yabancı sistemlerin (ör. AIM-9X) entegrasyonu mümkündür. Nihai entegrasyon listesi müşteri sözleşmesine ve sertifikasyon gereksinimlerine bağlıdır.

Mevcut ve Planlanan Varyantlar

Kaynaklar HÜRJET için çeşitli varyant önerileri listeler. Yalnızca eğitim konfigürasyonu, iki-koltuklu ileri seviye eğitim/operasyonel konfigürasyon, akrotim gösteri uçağı, hafif taarruz konfigürasyonu ve uçak gemisi operasyonlarına yönelik modifikasyonlu varyantlar bunlar arasındadır. Bu varyantların, avionik paket, silah yükü, iniş takımı güçlendirmesi ve yakıt kapasitesi değişiklikleriyle hayata geçirilmesi beklenmektedir.

Aviyonik ve Sistem Bileşenleri

HÜRJET modern “glass-cockpit” ekran seti, Head-Up Display (HUD), kaska-monteli göstergeler (HMDS uyumluluğu planlı), entegre görev bilgisayarı, dijital haritalama, simülatör entegrasyonu ve yer-havada gerçek-zamanlı eğitim (Live-Virtual-Constructive) desteği sağlayacak şekilde tasarlanmıştır. Flight control FBW mimarisi, uçuş parametrelerini sınırlayıcı (flight envelope protection) modlarla sağlar. Bu da eğitimde güvenliği arttırır. Ayrıca uçak gece-görüş (NVG) uyumlu sensörlere ve veri-link yeteneğine sahiptir.

Kullanım Amacı ve Görevler

Askeri Kullanım Alanları

HÜRJET temel olarak 3 askeri kullanım alanına sahiptir.

1. İleri seviye jet pilot eğitimi (taktik manevra, silah atış eğitimleri
2. Hafif taarruz / yakın hava desteği (CAS) görevleri, sahadaki kara unsurlarına doğrudan ateş desteği sağlama.
3. Sınır güvenliği, düşük-yoğunluklu çatışma bölgelerinde hızlı müdahale ve düşük maliyetli hava gücü desteği.

Sivil ve İnsani Görevler

• Arama-kurtarma destek uçuşları (sensör/pod konfigürasyonlarıyla).
• Doğal afetlerde hava keşif ve koordinasyon görevleri.
• Askeri-sivil eğitim ortak programlarında uçuş eğitimi platformu olarak kullanılabilir.

Gelecekteki Potansiyel Kullanım Alanları

• Yüksek-performanslı taktik-eğitim simülatörleri ile entegre eğitim ağları.
• İnsansız varyantlar (insansız/sürü-uçak uygulamaları) ve experimentel e-war (elektronik harp) pod taşıyıcı varyantlar (uzun vadede istenen). Bu yollar üzerinde araştırma-geliştirme çalışmaları sürdürülmektedir.

^{HÜRJET (Anadolu Ajansı)}

Operasyonel Geçmiş ve Başarılar

Gerçekleştirilen Görevler

İlk prototipin başarılı taksi testleri ve 25 Nisan 2023 tarihli ilk uçuşu programın önemli kilometre taşlarıdır. İlk uçuş raporları uçuş dinamikleri, sistem entegrasyonu ve temel performans parametrelerinin tasarım sınırları içinde olduğunu göstermiştir.

Operasyonel Kullanım Deneyimleri

HÜRJET hâlen test ve sertifikasyon aşamasında olduğundan operasyonel meydanlarda (aktif harekât bölgeleri) kullanımı henüz bildirilmemiştir. Ancak TUSAŞ’ın hedefleri arasında eğitim filolarına entegrasyon ve ihracat pazarlarında operasyonel konuşlandırma vardır.

İlk Başarılar ve Kritik Anlar

Prototip montajının tamamlanması ve yer testlerinin beklenen tarihlerde başarıyla geçirilmesi, aynı zamanda ilk uçuşun görsel ve telemetri veri setleriyle başarılı tamamlanması programa olan teknik yeterliliğin bir göstergesi olarak değerlendirilmektedir. 

^{100.test uçuşunu gerçekleştiren HÜRJET (Anadolu Ajansı)}

İspanya Hükümeti’nin HÜRJET Satın Alımına Onayı

İspanya Bakanlar Kurulu, 28 Ekim 2025 tarihli haftalık olağan toplantısında Türkiye’den 45 adet HÜRJET uçağı alımına yönelik 3 milyar 120 milyon avro değerindeki sözleşmeyi onaylamıştır. Kararda, mevcut AE.09 (F5) uçaklarının yerine geçecek “Entegre Eğitim Sistemi (ITS-C)”nin, Hava ve Uzay Kuvvetleri’nin savaş ve taarruz uçağı pilotlarının eğitiminde kabiliyetlerin güncellenmesi, genişletilmesi ve yenilenmesi amacıyla temin edileceği belirtilmiştir. Sözleşmenin 30 Kasım 2035 tarihine kadar geçerli olacağı, uzatma imkânının bulunmadığı ifade edilmiştir.

Teslimatların 2028 yılında başlaması, ilk uçağın 2029/2030 eğitim kursunda kullanılması ve HÜRJET’lerin en az 30 yıl süreyle görev yapması planlanmaktadır. Proje kapsamında İspanya Sanayi Bakanlığı tarafından beş yıla yayılacak şekilde 1,04 milyar avroluk kredi sağlanması öngörülmüştür.

Uluslararası Alanda Muadil Sistemler

HÜRJET, sınıfında İtalyan M-346, Kore T-50 Golden Eagle ve Amerikan/diğer hafif saldırı platformlarıyla mukayese edilebilir. Bu tür bir değerlendirmede HÜRJET’in avantajlı yanları yerli üretim, silah entegrasyonu için esneklik ve potansiyel düşük işletme maliyeti iken, zayıf yönleri ise programın gençliği ve uluslararası sertifikasyon deneyiminin sınırlılığıdır. Detaylı performans karşılaştırması varyantlara ve konfigürasyonlara göre değişir.