TUSAŞ T-70 Genel Maksat Helikopteri, Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB) liderliğindeki Türk Genel Maksat Helikopteri Programı (TUHP) kapsamında, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) ana yükleniciliğinde hayata geçirilen bir hava aracıdır. Bu platform, Sikorsky firmasının S-70i Black Hawk helikopter modelinin lisans altında Türkiye'de üretilen ve yerel olarak geliştirilmiş aviyonik ve motor sistemleriyle entegre edilen bir versiyonudur. Programın temel hedefi, Türk Silahlı Kuvvetleri ve diğer altı kamu kurumunun toplam 109 adetlik genel maksat helikopteri gereksinimini karşılamak ve bu süreçte yerli sanayi katkı oranını önemli ölçüde artırmaktır.

^{TUSAŞ T-70 Genel Maksat Helikopteri (TUSAŞ)}

Tasarım Felsefesi ve Yapısal Üretim Yetkinlikleri

T-70’in tasarım mimarisi, S-70/Black Hawk ailesinin global operasyonel güvenilirliği ve yüksek görev etkinliği üzerine kurulmuştur. Projenin hayata geçirilmesi, 2016 yılında yürürlüğe giren proje sözleşmesiyle resmiyet kazanmış, bu sözleşme Sikorsky ile teknoloji transferini ve lisanslı üretimi güvence altına almıştır.

• Yerel Üretim Bileşenleri: TUSAŞ, aldığı lisans kapsamında helikopterin temel yapısal bileşenlerini yerel olarak imal etme kabiliyeti kazanmıştır. Bu bileşenler arasında gövde, kokpit, ana rotor pal, kuyruk sistemi ve kabin gibi helikopterin operasyonel bütünlüğü için kritik parçalar yer almaktadır. Alp Havacılık da alt yüklenici olarak iniş takımları, dişli kutusu detay parçaları ve dinamik sistemlerin bir kısmının üretimini sağlamıştır. Bu yerelleştirme süreci, helikopterin yaşam döngüsü boyunca lojistik destek ve idame süreçlerinde dışa bağımlılığı azaltma stratejisinin bir parçasıdır.
• Teknik Kapasite: T-70, iki mürettebat ve 12-15 personele kadar taşıma kapasitesine sahiptir. Azami kalkış ağırlığı 9.979 kg olup harici yük ile bu ağırlık 10.659 kg’a ulaşabilmektedir.

^{TUSAŞ T-70 Genel Maksat Helikopteri (turkishaerospace)}

Güç Sistemi Detayları: T700-TEI-701D Motoru

Helikopterin itki sistemi, General Electric lisansı altında TEI (TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş.) tarafından Eskişehir'deki tesislerde üretilen iki adet T700-TEI-701D turboşaft motoru ile sağlanmaktadır.

• Üretim ve Yerlilik: TEI, bu motorların lisans altında montaj, test ve bakımı gibi kritik süreçleri yerel imkânlarla gerçekleştirerek motor üretiminde %50’nin üzerinde yerli katkı oranına ulaşmıştır. TEI tarafından teslim edilen motor sayısı, projenin ilerlemesini göstermektedir.
• Motor Performansı: Çift motor konfigürasyonu, helikopterin zorlu coğrafyalarda ve iklim koşullarında (özellikle yüksek irtifa ve sıcaklık/Hot and High) görev yapabilme yeteneğini destekleyen önemli bir faktördür.

^{TEI-T700-TEI-701D Motoru (TEI)}

Aviyonik ve Elektronik Harp Sistemleri

T-70'in standart S-70i platformundan ayrılan en önemli unsurları, ASELSAN tarafından yerel olarak geliştirilen aviyonik ve elektronik sistemleridir.

• Entegre Modüler Aviyonik Sistem (IMAS): ASELSAN’ın geliştirdiği IMAS sistemi, modern bir sayısal kokpit aracılığıyla uçuş, seyrüsefer, görev yönetimi ve haberleşme işlevlerini bütünleşik olarak yönetmektedir. Bu entegrasyon, pilotun görev yükünü optimize etmeyi amaçlamıştır.
• Elektronik Harp ve Hayatta Kalma Sistemleri: Helikopter, tehditlere karşı kendini koruma kapasitesini artırmak amacıyla ASELSAN ürünü Helikopter Elektronik Harp Kendini Koruma Sistemi (HEWS/HEHSİS) ile donatılmıştır. Bu sistem, radar, füze ve lazer uyarı sistemlerini kapsar ve otomatik karşı tedbir atma yeteneği sağlar.
• Gözetleme ve Hedefleme: Gece ve gündüz operasyonları için yüksek çözünürlüklü görüntüleme yeteneği sunan ASELFLIR-400/410 elektro-optik/kızılötesi (EO/IR) kamera sistemi entegre edilmiştir. Bu sistem, keşif, gözetleme ve hassas hedefleme görevlerinde kullanılır. Proje, ASELSAN ve TUSAŞ’a uluslararası alanda ödüller de getirmiştir.

^{Turkish T70 helicopter seen with HEWS and ASELFLIR-400 (Military Coverage)}

Operasyonel Durum ve Teslimat Süreci

TUHP programı, altı farklı kullanıcı kurumun (Kara Kuvvetleri Komutanlığı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı, Özel Kuvvetler Komutanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Orman Genel Müdürlüğü) tek bir platform üzerinden karşılanması hedefine odaklanmıştır.

• Teslimat Başlangıcı: Helikopterin ilk prototipinin TUSAŞ hangarlarından çıkışı 2019 yılında gerçekleşmiş, ilk seri üretim teslimatı ise 13 Aralık 2022 tarihinde Jandarma Genel Komutanlığı'na yapılmıştır. Türk Hava Kuvvetleri dahil diğer kurumlara teslimatlar devam etmiştir.
• Güncel Teslimat Performansı: Kaynaklar, 2023 yılı içerisinde kullanıcılara toplam 11 ila 12 adet T-70 helikopterinin teslim edildiğini belirtmektedir.
• Çeşitli Görevler: T-70, askeri personel ve kargo taşımacılığının yanı sıra, sivil görevlerde de kullanılmaktadır. Örneğin, Orman Genel Müdürlüğü konfigürasyonu, 2.700 kg su taşıma kapasiteli bambi kovası ile yangınla mücadele görevlerinde aktif olarak rol almaktadır.

^{TUSAŞ T-70 Yangın Söndürme Helikopteri Eski Tarım ve Orman Bakanı Prof. Dr. Vahit Kirişci (Tarım ve Orman Bakanlığı)}

Uluslararası Kısıtlamalar ve Programın İlerlemesi

T-70 projesinin toplam 109 adetlik üretim hedefi, ABD’nin Türkiye’ye yönelik uyguladığı ihracat lisansı kısıtlamaları ve yaptırımlar nedeniyle aksama riski taşımaktadır.

• Lisans Sorunları: Programın ilk fazında yer alan yaklaşık 38 adet helikopterin üretimi için onay alınmıştır. Ancak, kalan 71 adet helikopterin üretimine devam edilmesi, ABD Kongresi'nin lisans yenileme onayına bağlıdır. Sikorsky'nin ana şirketi Lockheed Martin, 2024 yılı itibarıyla kısıtlamalar nedeniyle program kapsamındaki bazı faaliyetlerini geçici olarak durdurduğunu kamuoyuna açıklamıştır. Bu durum, projenin nihai tamamlanma takvimini ve hedeflenen toplam teslimat sayısını etkileyen kritik bir uluslararası faktördür.
• Teknolojik Miras: Proje, yaşanan kısıtlamalara rağmen, Türk savunma sanayiine motor üretimi, aviyonik entegrasyonu ve yapısal parça imalatı alanlarında önemli bir teknolojik deneyim ve altyapı bırakmıştır. Bu bilgi birikimi, TUSAŞ’ın orta vadede T-70’in yerini alması planlanan tamamen yerli tasarım T925/T-929 gibi daha büyük ve yerli genel maksat helikopteri projelerine geçişinde temel teşkil etmektedir.