Tuzla (Palas) Gölü, Kayseri ilinin 40 km kuzeydoğusunda yer alan ve yaklaşık 25-35 km² yüzölçümüne sahip olan, Orta Anadolu’nun görece bozulmamış ve doğal özelliklerini büyük ölçüde koruyabilmiş tek tuzlu göllerinden biridir. Palas Ovası’nın bir parçası olan göl, Anadolu bozkır ekosisteminin ve özel jeolojik-geomorfolojik yapının önemli bir temsilcisidir.

^{Tuzla Gölü (Anadolu Ajansı)}

Jeoloji ve Jeomorfoloji

Tuzla Gölü ve çevresi jeolojik açıdan oldukça çeşitli kayaç gruplarına ev sahipliği yapmaktadır. Bölgede Kuaterner yaşlı alüvyonlar göl ve yakın çevresinde yer alırken, havzanın doğusunda geniş alanlara yayılmış Tersiyer yaşlı formasyonlar ve güneybatıda nispeten dar bir alanda görülen Mezozoik yaşlı formasyonlar bulunmaktadır. Mezozoik formasyonları, başta ofiyolit-peridotit gibi derin deniz kökenli kayaçlarla birlikte, kristalize kireçtaşı birimlerini içerir ve faylarla parçalanmış bir yapı sunar. Oligosen, Miyosen ve Pliyosen dönemlerine ait çeşitli kiltaşı, kumtaşı ve çakıltaşı birimleri, ovanın sedimanter dolgusunu oluşturan ve yeraltı suyu açısından zengin olan zeminleri meydana getirir. Ayrıca, Palas Ovası ve civarında çizgisel olarak dizilmiş volkanik tepeler görülmekte, bu volkanikler bölgedeki fay hatları boyunca oluşmuştur.

Palas Ovası, geniş düzlüğü ve düşük eğim değerleriyle tipik bir playa (kurak bölge gölü) taban yapısı sergiler. Batıda göle 500 metre mesafeden başlayan Ardıçlı, Sivri, Topak ve Ağkaya gibi tepelerle, güneyde Bekçi Tepe ile ve doğuda Sultanhanı’ndan Çeksorut Dağı’na kadar yükseltilerle sınırlandırılmıştır. Ova ve göl kuşağı, eğimin azlığı sayesinde özellikle yağışlı dönemlerde göl suyunun geniş alanlara yayılmasıyla karakterizedir.

İklim

Tuzla Gölü ve çevresi, step iklim özelliklerinin hâkim olduğu bir coğrafyada yer alır. Köppen iklim sınıflandırmasında “sıcak step” (BSh) olarak tanımlanan bölge, De Martonne ve Thorthwaite sınıflamalarına göre yarı kurak, Erinç ve Aydeniz’e göre ise kurak, Conrad formülüne göre orta karasal iklim tipi (karasallık indisi 31,63) ile tanımlanır. Sıcak ve kurak yazlar, soğuk ve karlı kışlarla birlikte yağış miktarının az ve düzensiz olduğunu göstermektedir.

Hidrografya

Göl, kuzeyden ve güneyden beslenen dereler ve yeraltı suları ile doğal olarak yenilenir. Doğudan Değirmen Deresi, güneydoğudan Yertaşpınar, güneyden Körpınar, Başpınar ve Soğukpınar gölün başlıca yüzeysel su kaynaklarını oluşturur. Gölün beslenmesinde ayrıca, doğusundaki ıslak çayır alanlarının dönemsel taşkın suları da etkilidir. Yaz aylarında yağışın azalması ve buharlaşmanın artması, göl alanının küçülmesine ve kenarlarında 10-15 cm kalınlığında tuz tabakalarının oluşmasına yol açar.

Ekosistem ve Biyolojik Çeşitlilik

Tuzla Gölü, barındırdığı habitat çeşitliliği ile dikkati çeker. Yoğun tuzluluk nedeniyle gölde sucul yaşam sınırlı olmasına rağmen, göl çevresindeki ıslak çayırlar, tuzcul bozkırlar, sazlıklar, mera ve tarım arazileri, özellikle kuşlar, bazı amfibi ve sürüngen türleri için önemli yaşam alanları oluşturur.

Kuş faunası açısından göl, Afrika, Asya ve Avrupa kıtalarını birleştiren göç yollarının kesişimindedir. Türkiye Kuşları Kırmızı Listesi ve IUCN kırmızı listesinde yer alan toy (Otis tarda), büyük cılıbıt (Charadrius leschenaultii), akça cılıbıt (Charadrius alexandrinus), angıt (Tadorna ferruginea), mahmuzlu kızkuşu (Hoplopterus spinosus), küçük kerkenez (Falco naumanni) gibi türler bölgede görülmekte ya da üremektedir. Ayrıca, başta cılıbıtlar olmak üzere turna (Grus grus) ve kızılsırtlı örümcek kuşu gibi kuşlar da göç sırasında bu alanı kullanır.

Bitki örtüsü, başlıca Chenopodiaceae familyasından tuzcul otsu ve Tamarix türlerinden odunsu bitkilerle temsil edilen tuzcul bozkır ve sulak çayır habitatlarından oluşur. Bölge florasında 51 familyaya ait 294 tür saptanmış ve 22’sinin endemik olduğu belirlenmiştir. Bölgeye özgü Işıl lalesi (Tulipa armena Boiss. var. lyrica) ve dünyada yalnızca burada ve Sultansazlığı’nda yaşayan Elymus elongatus (Host) Runemark, gölün bitki çeşitliliği açısından önemini gösterir.

Memeli faunası ise alaca kokarca (Vormela peregusna), arap tavşanı (Allactaga williamsi), gelengi (Spermophilus xanthoprymnus), tilki (Vulpes vulpes) ve kurt (Canis lupus) gibi türleri kapsamaktadır.

Tarihî ve Kültürel Özellikler

Tuzla Gölü ve çevresi, tarihi boyunca birçok medeniyetin izlerini taşımaktadır. M.Ö. II. bin yıldan itibaren Hititlerden Osmanlılara kadar çeşitli dönemlerde yerleşime sahne olmuş, önemli göç ve ticaret yollarının kesişiminde bulunmuştur. Gölün çevresinde günümüze ulaşmış olan hanlar, kervansaraylar, camiler ve türbeler, bölgenin tarihi ve kültürel zenginliğini yansıtmaktadır.

Turistik Potansiyel

Kayseri il merkezine olan yakınlığı, Pınarbaşı mevkisi, Kayabaşı, Kayaaltı ve Sarımsaklı Vadisi gibi mesire alanlarının varlığı, günübirlik turizm için önemli bir potansiyel sunmaktadır. Ayrıca bölge, kuş gözlemi, doğa yürüyüşleri, doğa fotoğrafçılığı ve gölün batısındaki çamur banyosu alanlarıyla doğa turizmine olanak tanır. Çeşitli tarihi ve doğal varlıkların bir arada bulunması, bölgeyi ziyaretçiler için cazip kılmaktadır.

^{Tuzla Gölü kuş bakışı görünümü (Anadolu Ajansı)}

Koruma Statüsü

Tuzla Gölü, 13 Haziran 2007’de Sulak Alanları Koruma Yönetmeliği kapsamında koruma bölgeleri belirlenmiş, ardından 26 Haziran 2009’da 1. derece doğal sit alanı ilan edilmiştir. 1993 yılından beri koruma altındadır ve Türkiye’nin yeni Ramsar alanları arasında sayılmaktadır. Bu statüler, gölün ulusal ve uluslararası düzeyde doğal ve biyolojik değerler açısından önemini tesciller niteliktedir.