Uçaklarda ısı dengesini sağlamak, karadaki ulaşım araçlarına göre çok daha karmaşık bir süreçtir. Bu nedenle havacılıkta kullanılan yakıt türü, otomobil ya da gemilerden oldukça farklıdır. Jet motorlu uçakların büyük bir kısmı Jet-A1 adı verilen özel bir yakıt kullanır.

Jet-A1’in temel bileşeni kerosen (gaz yağı) olup, yanıcı özellikte bir hidrokarbon sıvısıdır. Yüksek irtifalarda hava sıcaklığı -40°C’nin altına kadar düştüğünde bile akışkanlığını koruması, keroseni havacılık için ideal hale getirir. Sadece havacılıkta değil, sanayi, ısıtma ve aydınlatma alanlarında da yaygın şekilde kullanılır.

Kerosenin Önemli Özellikleri

• Üretim: 150°C ile 270°C arasındaki damıtma işlemiyle petrolden elde edilir.
• Yanma Özelliği: Benzine kıyasla daha zor tutuşur ancak yandığında daha fazla ısı açığa çıkar.
• Kendiliğinden Alev Alma Sıcaklığı: Yaklaşık 210°C'dir.
• Parlama Sıcaklığı: Yaklaşık 38°C'dir.
• Söndürme Yöntemi: Yangın durumunda genellikle köpük veya su sisi kullanılır.
• Donma Noktası: Ortalama -47°C'dir.

Jet-A1’in donma noktası Jet-A’ya göre daha düşük, Jet-B’ye göre ise biraz daha yüksektir. Bu nedenle, uzun mesafeli uçuşlarda en uygun tercih olarak öne çıkar.

Uçak Modellerine Göre Yakıt Kapasitesi ve Tüketim

Uçakların yakıt tüketimi; modeline, motor sayısına, taşıdığı yük miktarına ve menziline bağlı olarak değişir. Büyük gövdeli uçaklar çok daha fazla yakıt depolayabilir. Örneğin:

• Boeing 747-400: Yakıt kapasitesi yaklaşık 216.840 litredir.

• Boeing 737-400: Yakıt kapasitesi yaklaşık 26.170 litredir.

Boeing 747 gibi jumbo jetler uzun mesafe uçuşları için tasarlanırken, Boeing 737 daha kısa hatlarda görev yapar. Motor sayısı da yakıt tüketiminde büyük rol oynar. 747-400 modelinde 4 motor, 737-400 modelinde ise 2 motor bulunur. Motorlar, uçağın yükünü eşit şekilde paylaşır.

^{Türkiye'nin Havada Yakıt İkmali Potansiyeline Dair (Savunma Sanayii Dergilik)}

Uçak Park Halindeyken Yakıt İkmali Nasıl Yapılır?

Yerde uçağa yakıt ikmali yapılırken güvenlik kuralları büyük bir titizlikle uygulanır. İşlem başlamadan önce mutlaka kaptan pilotun onayı alınır; izinsiz herhangi bir müdahale kesinlikle yapılamaz. Yakıt ikmali sırasında uçağın etrafında itfaiye ekipleri hazır bekler, acil durumlara karşı tedbir alınır.

Ayrıca, uçak motorları kesinlikle kapalı ve araç park halinde olmalıdır. Güvenli çıkış için acil kapıların yanına merdiven yerleştirilir. Yakıt ikmali çoğunlukla, uçağın kanat altındaki özel yakıt giriş noktalarından gerçekleştirilir.

Peki Uçuş Esnasında Yakıt İkmali Nasıl Yapılır?

Havada yakıt ikmali, genellikle askeri operasyonlarda kullanılan oldukça özel ve kritik bir yöntemdir. Bu işlem sırasında, yakıt verecek ve alacak iki uçak önce iletişim kurar; ardından hız ve irtifa gibi uçuş parametrelerini senkronize ederler. Yakıt veren uçak, gövde altından ya da kanat ucundan uzun bir hortum açar ve hortumun ucunda “drog” ya da “sepet” olarak adlandırılan bir aparat bulunur.

^{Havada Yakıt İkmali (pixabay)}

Yakıt alacak olan uçak, bu aparata sondasını bağlayarak yakıt transferini gerçekleştirir. İşlem tamamlandığında hortum geri çekilir ve uçaklar güvenli bir şekilde birbirinden ayrılır. Bu yöntem sayesinde uçaklar, iniş yapmak zorunda kalmadan havada daha uzun süre kalabilir ve böylece görev menzillerini önemli ölçüde artırabilirler.

Asenalar Filosu: Türk F-16’ya 3 Dakikada Yakıt İkmali

Havada yakıt ikmali, modern hava kuvvetlerinin en kritik kabiliyetlerinden biridir. Bu işlem, savaş uçaklarının menzilini artırarak daha uzun süre havada görev yapabilmesini sağlar. Türkiye’de bu görevi üstlenen birliklerden biri, 101’inci Havada Yakıt İkmal Filo Komutanlığı, nam-ı diğer "Asenalar Filo"dur.

Asenalar Filo, görevlerinde KC-135R Stratotanker tipi tanker uçaklarını kullanır. Bu devasa yakıt tankerleri adeta havada uçan birer benzin istasyonu gibidir. F-16 savaş uçağı, tanker uçağa yanaştığında, özel bir yakıt ikmal sistemi devreye girer ve aktarım başlar.

En dikkat çekici nokta ise bu işlemin hızıdır. Bir F-16’nın deposu havada sadece 3 dakika içinde tamamen dolabilmektedir. Bu sayede, pilotlar yerde yakıt ikmali için zaman kaybetmeden görevlerine devam edebilmektedirler.

Havada yakıt ikmali, özellikle uzun menzilli operasyonlarda ve ani görev değişikliklerinde hayati önem taşır. Asenalar Filosu’nun bu kabiliyeti, Türk Hava Kuvvetleri’ne esneklik ve stratejik üstünlük kazandırmasıyla ön plana çıkmaktadır.