Türkiye'nin Tunceli ili, Çemişgezek ilçesine bağlı Ulukale Köyü’nde yer alan Ulukale Cami, 18. yüzyıl sonlarında inşa edilmiş taş mimarisiyle dikkat çeken bir köy camisidir. Dönemsel mimari özellikleri, konumlandığı topografya ve sade iç mekân düzenlemesiyle dikkat çeken yapı, Yusuf Paşa’nın vakfı olarak inşa edilmiştir. Mimari planı ve sonradan yapılan eklentileriyle, kırsal cami mimarisinin tipik örneklerinden biridir.

^{Ulukale Cami (Anadolu Ajansı)}

Tarihçe

Ulukale Cami, Hicri 1208 / Miladi 1793–1794 yıllarında inşa edilmiştir. Eski kaynaklara göre, cami Diyarbakır’da valilik yapmış olan Yusuf Paşa’nın vakfı olarak yaptırılmıştır. Yapıya 19. yüzyılda son cemaat yeri eklenmiştir. Caminin bulunduğu Ulukale Köyü, zamanla yer değiştirmiştir; günümüzde cami, terk edilmiş eski yerleşim alanı içinde yer almaktadır.

Mimari Özellikler ve Minare

Ulukale Cami, moloz ve kesme taş malzeme kullanılarak inşa edilmiş, eğimli arazi üzerine oturtulmuş bir yapıdır. Ana ibadet mekânı, üç kalın paye ile desteklenmiş olup, bu payeler doğu ve batı duvarlarına kemerlerle bağlanmıştır. Yapı enine dört nef, mihrap yönünde ise iki sahna olarak düzenlenmiştir. İbadet mekânı tonoz örtülü olup, mihraba yakın bölüm kasnaklı bir kubbe ile tamamlanmıştır. Giriş kapısı ve mihrap, ortadaki payeler nedeniyle yapının ekseninden doğuya kaydırılmıştır.

Caminin kuzeydoğusunda yer alan minare, yapıya bitişik olmayan, daha geç dönemde inşa edilmiş bir elemandır. Taş kaideli ve çokgen gövdeli olan minare, tek şerefeli sade bir yapıya sahiptir. Minare, caminin kırsal mimari karakterini korurken yapıya dikey bir vurgu kazandırmaktadır. Böylece yapı, hem yatay hem de düşey öğelerle dengeli bir mimari kompozisyon sunmaktadır.

^{Ulukale Cami (Türkiye Kültür Portalı)}

Aydınlatma ve Mekânsal Düzenleme

Eğimli arazide yer alması nedeniyle caminin batı duvarına pencere açıklıkları yerleştirilmiş, doğu duvarındaki tek pencere ise daha yukarıya alınmıştır. Bu düzenleme, iç mekânın doğal ışıkla aydınlatılmasını sağlamaya yöneliktir. Caminin sade dış cephesi ve iç mekân düzeni, süslemeden uzak yalın bir anlayışı yansıtır.

Yerleşim Bağlamı ve Günümüzdeki Durum

Cami, tarihi Ulukale Köyü’nün eski yerleşim bölgesinde yer almaktadır. Bu alan, taşınmadan önce köyün merkezi konumunda bulunmaktaydı. Günümüzde, cami ile birlikte çevresinde çeşitli kerpiç yapı kalıntıları, çeşme, değirmen ve hamam gibi tarihi unsurlar da mevcuttur. Ulukale’nin eski yerleşim alanı, fotoğrafçılar ve tarih meraklıları tarafından ilgiyle ziyaret edilen bir alan hâline gelmiştir.