Uluslararası Eğitim Günü, her yıl 24 Ocak tarihinde kutlanan ve eğitimin insan haklarının korunması, barışın sağlanması ve sürdürülebilir kalkınmanın desteklenmesindeki rolünü vurgulayan uluslararası bir gündür. Bu gün, eğitim hakkının evrensel bir hak olarak tanınmasını ve yaşam boyu öğrenme fırsatlarının herkes için erişilebilir olmasını ön plana çıkarır.

Tarihçe

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 3 Aralık 2018 tarihli ve 73/25 numaralı kararıyla 24 Ocak tarihini Uluslararası Eğitim Günü olarak ilan etmiştir. Kararda, eğitimin sürdürülebilir ve dirençli toplumlar inşa etmede önemli rol oynadığı ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin gerçekleştirilmesine katkıda bulunduğu vurgulanmıştır. Eğitim hakkının uluslararası ve anayasal çerçevesi, BM İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 26’ncı maddesi ve BM Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi ile belirlenmiştir. Bu belgeler, eğitimin insan kişiliğinin gelişmesine ve insan hakları ile temel özgürlüklere saygının güçlendirilmesine hizmet etmesi gerektiğini ortaya koyar.

Amaçları

Uluslararası Eğitim Günü’nün temel amacı, eğitimin bireylerin ve toplulukların yaşamlarını dönüştürme gücünü vurgulamaktır. Gün, eğitimin yoksulluk ve açlığın ortadan kaldırılmasına, eşitsizliklerin azaltılmasına ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin desteklenmesine katkısını ön plana çıkarır. Ayrıca insan haklarına saygının ve hukukun üstünlüğünün güçlendirilmesine, kapsayıcı ve eşit kaliteli eğitimle toplumsal kalkınmanın sağlanmasına hizmet eder.

Eğitim Hakkı ve Kapsayıcılık

Eğitim, insan hakları kapsamında evrensel bir haktır ve devletler, tüm bireylerin bu haktan eşit şekilde yararlanmasını sağlamakla yükümlüdür. İlk, orta ve yükseköğretimde kapsayıcı ve eşit kalitede eğitim hizmetlerinin sunulması, yaşam boyu öğrenme fırsatlarının sağlanması açısından önem taşır. Eğitime erişimdeki eşitsizlikler, toplumsal cinsiyet eşitliği ve yoksullukla mücadele hedeflerinin gerçekleştirilmesini engellemektedir. Bu nedenle, eğitimde kapsayıcılık ve eşitlik, sürdürülebilir kalkınma ve toplumsal adalet için kritik öneme sahiptir.

Eğitimde kaliteyi etkileyen temel unsurlardan biri liderliktir. Etkili eğitim liderliği, okul düzeyinde öğretmenler ve idareciler aracılığıyla veya hükûmet politikaları yoluyla gerçekleşebilir. UNESCO’nun Küresel Eğitim İzleme Raporu, farklı ülkelerdeki liderlik uygulamalarını, liderliği şekillendiren vizyonları ve sosyal, kültürel ile yönetsel faktörlerin eğitim sonuçları üzerindeki etkilerini incelemektedir.

Yapay Zekâ ve Eğitim

Uluslararası Eğitim Günü 2025, “Yapay Zekâ ve Eğitim: Otomasyon Dünyasında İnsan Etkinliğinin Korunması” temasıyla kutlanmıştır. Bu tema, eğitimin bireyleri ve toplulukları teknolojik gelişmeleri anlamaya, yönlendirmeye ve etkilemeye hazırlama rolünü öne çıkarmaktadır. Yapay zekâ, eğitimde doğru bir şekilde uygulandığında önemli fırsatlar sunar. UNESCO, AI’nin (yapay zekânın) öğretmen ve öğrencilerin yerine geçmek yerine öğrenmenin insan ve sosyal boyutlarını destekleyen bir araç olarak kullanılmasını önermektedir. 2023 ve 2024 yıllarında yayımlanan raporlar, AI’nin güvenli, etik, kapsayıcı ve sorumlu kullanımına yönelik çerçeveler sunmaktadır ve AI araçlarının okul ortamında kullanımında 13 yaş sınırı önerilmektedir. Dünya genelinde öğrencilerin üçte ikisinden fazlası jeneratif AI araçlarını ders çalışmalarında kullanmakta, öğretmenler ise ders hazırlığı ve değerlendirmede AI’den yararlanmaktadır. Ancak yalnızca %10 civarında okul ve üniversite resmî bir AI kullanım çerçevesine sahiptir. UNESCO, hükûmetlerin AI için ayırdığı kaynakların, eğitimde temel altyapı ve öğretmen desteği gibi öncelikli alanlardan sapmaması gerektiğini vurgulamaktadır.^【1】 

Önemi

Uluslararası Eğitim Günü, eğitimin evrensel bir hak olarak tanınmasını, kapsayıcı ve eşit kaliteli eğitim fırsatlarının sağlanmasını, yaşam boyu öğrenme kültürünün güçlendirilmesini ve toplumsal kalkınmanın desteklenmesini amaçlar. Eğitim, yoksulluk ve eşitsizliklerle mücadelede, insan haklarının korunmasında ve toplumların sürdürülebilir gelişiminde temel bir araç olarak kabul edilmektedir.