Uluslararası Kültür Varlıklarının Yasadışı Kaçakçılığıyla Mücadele Günü, kültür varlıklarının hırsızlık, yağma ve yasadışı yollarla ticaretinin önlenmesine dikkat çeken, her yıl 14 Kasım’da anılan uluslararası bir gündür. Bu gün, insanların tarihlerini, kimliklerini ve kültürel miraslarını hedef alan suçların toplumsal etkilerini hatırlatır ve ülkeler ile uluslararası toplumun iş birliği içinde hareket etmesi gerektiğini vurgular.

^{Türkiye'ye İade Edilen Eserler (Anadolu Ajansı)}

Yasal ve Kurumsal Çerçeve

Bu gün, UNESCO’nun 2019’daki 40. Genel Konferansı’nda kabul edilmiştir. 14 Kasım, UNESCO tarafından resmî olarak Uluslararası Kültür Varlıklarının Yasadışı Kaçakçılığıyla Mücadele Günü olarak ilan edilmiştir.^【1】 Gün, 1970 tarihli Kültür Varlıklarının Kanunsuz İthal, İhraç ve Mülkiyet Transferinin Önlenmesi ve Yasaklanması Sözleşmesi’ne (1970 Sözleşmesi) dayanmaktadır. 1970 Sözleşmesi, kültür varlıklarının yasadışı ticaretini önlemek ve çalınan varlıkların geri iadesini sağlamak amacıyla uluslararası düzeyde bağlayıcı bir çerçeve sunar. 2020 yılı, Sözleşme’nin 50. yıldönümü olarak kutlanmış ve sözleşmenin kazanımlarının görünürlüğünü artırmak için çeşitli etkinlikler düzenlenmiştir.

Kültür Varlıklarının Yasadışı Kaçakçılığı

Kültür varlıklarının yasadışı ticaretinin başlıca nedenleri arasında cehalet ve etik anlayış eksikliği bulunur. Bu ticaret, dünya çapında yasadışı pazarlar ve internet aracılığıyla, hatta müzayedeler gibi yasal kanallar üzerinden gerçekleştirilir. Yasadışı ticaret, kültürel mirasın yok olmasına, sosyal bağların zayıflamasına ve organize suçlar ile terörizmin finansmanına katkıda bulunur. UNESCO, bu suça karşı güçlü ve koordineli önlemler alınmasını sağlamak amacıyla çalışmalar yürütür.

Uluslararası İş Birliği ve Önlemler

UNESCO, 1970 Sözleşmesi çerçevesinde kültür varlıklarının yasadışı ticaretine karşı uluslararası iş birliğini güçlendirmektedir. Bu kapsamda üye devletler, sözleşmeye taraf olarak yükümlülüklerini yerine getirmeye teşvik edilmektedir. Ayrıca, Kültür Varlığı Tacirleri için Uluslararası Etik Kılavuzu teşvik edilmekte ve standartların uygulanması desteklenmektedir. Çalınmış veya kaçak yollardan yurtdışına çıkarılmış kültür varlıklarının menşe ülkeye iadesi için prosedürler oluşturulmakta ve kamuya açık beyanda bulunulmaktadır.

^{Türkiye'ye İade Edilen Eserler (Anadolu Ajansı)}

Ulusal Uygulamalar

Türkiye’de kültür varlıklarının yasadışı ticaretiyle mücadele kapsamında çeşitli çalışmalar yürütülmektedir. Örneğin, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde açılan “Kaçış Yok” sergisi, UNESCO 1970 Sözleşmesi’nin önemini ve Türkiye’den kaçırılan kültür varlıklarının geri getirilme süreçlerini kamuoyuna aktarmaktadır. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, emniyet ve jandarma birimleri, Bölge Koruma Kurulları ve laboratuvar uzmanları ile koordineli çalışarak kültür varlıklarının korunması ve geri kazanılmasını sağlamaktadır.

^{Anadolu Medeniyetleri Müzesi - "Kaçış Yok" Sergisi (Anadolu Ajansı)}

Farkındalık ve Eğitim

Bu gün, kültürel mirasın korunmasını ve farkındalık yaratmayı amaçlar. UNESCO, toplumları, hükümetleri, sanat piyasasını ve kurumları kültür varlıklarının korunması ve yasadışı ticarete karşı bilinçlendirilmesi sürecine dahil etmektedir. Ayrıca gün, ilgili kurumlarca yürütülen çalışmaların ödüllendirilmesi ve kültürel mirasın korunmasına katkı sağlayan projelerin görünürlüğünün artırılması için bir platform olarak da planlanmaktadır.