"Uşaklıgil'in Romanlarında Batılı Yaşayış", Prof. Dr. Zeynep Kerman tarafından kaleme alınmış ve Dergâh Yayınları'nın "Türk Edebiyatı-İnceleme" serisi kapsamında yayımlanmış, Türk edebiyatının önemli romancılarından Halit Ziya Uşaklıgil'in (1865-1945) eserlerinde Batılılaşma temasının ve Batılı yaşam tarzının nasıl ele alındığını inceleyen akademik bir çalışmadır. Kitap, Tanzimat sonrası Türk toplumunu derinden etkileyen "medeniyet buhranı" ve Batılılaşma sürecinin, Uşaklıgil'in romanlarına yansımalarını kapsamlı bir şekilde analiz etmektedir. İlk baskısı 1995 yılında yapılan eser, 224 sayfadan oluşmakta ve Ekim 2008 itibarıyla 2. baskısına ulaşmıştır.

İçerik ve Tematik Yapı

"Uşaklıgil'in Romanlarında Batılı Yaşayış", Halit Ziya Uşaklıgil'in eserlerinin muhtevası, kompozisyonu ve üslûbu bakımından Türk edebiyatının ilk olgun örneklerini vermesi gerçeğinden hareketle, yazarın eserlerini daha iyi anlamak ve değerlendirmek için çeşitli açılardan ele alınması gerektiği savını ortaya koyar. Kitap, Tanzimat'tan sonra Türk toplumunu etkileyen en önemli hadisenin, çağdaş Batı medeniyetine geçme zaruretinin yarattığı medeniyet buhranı olduğunu belirtir. Bu medeniyet değişmesinin, toplumun bünyesinde, hayata bakış açısında ve temel değer kavramlarında köklü değişiklikler yarattığı ve yaşanan hayatın aynası demek olan edebiyatı da derinden etkilediği vurgulanır. Türk toplumundaki bu değişikliklerin, romanda yeni insan tipleri yarattığı tezi işlenir.

Bu çalışma, Halit Ziya Uşaklıgil'in romanlarında görülen Batılı yaşayış tarzını dört ana bölümde ele alarak inceler:

1. Yazarın Batı ve Batı Edebiyatlarıyla İlişkisi: Birinci bölümde, Halit Ziya'nın Batı kültürü ve edebiyatıyla olan entelektüel bağları, özellikle çeviri faaliyetleri ve telif eserlerindeki Batı etkisi detaylıca incelenir. Bu bölüm, yazarın Batılılaşma sürecini nasıl içselleştirdiğini ve eserlerine nasıl yansıttığını anlamak için bir temel oluşturur.
2. Romanlardaki Şahısların Batıyla İlişkileri: İkinci bölümde, Uşaklıgil'in roman kahramanlarının Batılılaşma karşısındaki duruşları, Batı yaşam tarzına olan özenişleri, Batılı giyim, kuşam, yaşam alanı ve sosyal davranış biçimleri ele alınır. Bu kısım, dönemin aydın ve zengin kesiminin Batılılaşma algısını karakterler üzerinden analiz eder.
3. Geçim, Para, İş ve Kazanç Hayatı: Tanzimat'tan sonra yazarların eserlerinde dünyevi saadet, para ve maddi kazanç konularının önem kazanması nedeniyle, üçüncü bölüm bu ekonomik ve sosyal dönüşümlere ayrılmıştır. Bu bölümde, Batılılaşmanın getirdiği yeni meslekler, kazanç yolları ve maddi değerlerin bireylerin hayatındaki yeri incelenir.
4. İç ve Dış Mekân ile Kılık, Kıyafet ve Dekor: Halit Ziya'nın benimsediği realist akım dolayısıyla kahramanlarının karakterlerini daha iyi belirtmek için iç ve dış mekâna, kılık, kıyafet ve dekora büyük önem verdiği ve bu unsurları şahısların karakterlerini oluşturmada ustalıkla kullandığı dördüncü bölümde incelenir. Mekânın ve nesnelerin, karakterlerin psikolojisi ve sosyal statüsü üzerindeki etkisi detaylı bir şekilde analiz edilir.

Dil ve Üslup

Zeynep Kerman'ın "Uşaklıgil'in Romanlarında Batılı Yaşayış" adlı eserindeki dil ve üslup, akademik bir titizlikle ve analitik bir yaklaşımla konuyu ele alır. Metin, Halit Ziya'nın eserlerindeki temaları ve unsurları nesnel ve tanımlayıcı bir biçimde inceler, herhangi bir reklam veya övgü dili kullanmaz. Kerman'ın edebi analiz yeteneği, okuyucunun Uşaklıgil'in romanlarındaki Batılılaşma motiflerini derinlemesine kavramasına olanak tanır. Üslup, bilimsel bir makale niteliğinde olup, okuyucuyu bilgilendirme ve konuyu aydınlatma amacını taşır.

Yazarın Konumu ve Eserin Önemi

Prof. Dr. Zeynep Kerman, Türk edebiyatı alanında özellikle Tanzimat ve Servet-i Fünûn dönemleri üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan önemli bir edebiyat araştırmacısı ve eleştirmendir. Bu eseriyle, Halit Ziya Uşaklıgil'in külliyatına dair önemli bir tematik inceleme sunmuştur.

"Uşaklıgil'in Romanlarında Batılı Yaşayış", Türk edebiyatının modernleşme sürecini ve bu sürecin romanlara yansımalarını anlamak açısından büyük bir öneme sahiptir. Kitap, Halit Ziya Uşaklıgil'in romanlarındaki toplumsal değişim, kültürel çatışma, modern yaşam biçimlerinin etkileri ve karakter inşası gibi konulara dair değerli bilgiler sunar. Türk edebiyatı tarihi, modern Türk romanı, edebiyat sosyolojisi, Tanzimat ve Servet-i Fünûn dönemi edebiyatı alanında çalışan öğrenciler, akademisyenler ve genel okuyucular için önemli bir kaynaktır. Eser, Batılılaşmanın Türk toplumunda yarattığı "medeniyet buhranı"nı edebi metinler üzerinden somutlaştırmasıyla da dikkat çeker.